Phenol và giải pháp im lặng vẫn còn đó

 

Author: Mặc Lâm

Source: RFA

Posted on: 2016-06-14

Cá đông lạnh nhiễm độc trong kho của Vựa cá Dũng Thuộc tại thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị hôm 13/6/2016. Courtesy photo

30 tấn cá nhiễm độc phenol tại Quảng Trị đang là vấn đề lớn của chính phủ. Thế nhưng thái độ im lặng của cơ quan chức năng cộng với biện luận của chuyên gia liên quan đến an toàn thực phẩm càng làm cho dư luận trở nên mất phương hướng và vì vậy việc giải quyết càng mù mờ và khó khăn hơn.

Nhiễm độc nhưng có thể ăn?

Ngày 7 tháng 6 vừa qua, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Quảng Trị tiến hành kiểm tra số hải sản tại vựa cá Dũng Thuộc tại thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh phát hiện 30 tấn cá nục có hàm lượng phenol là chất cấm dùng trong thực phẩm. Việc phát hiện này làm bùng lên sự lo ngại trong người dân và giải pháp cho phép người dân được mua bán cá nếu chúng được đánh bắt xa bờ của Bộ trưởng Cao Đức Phát phải phá sản.

Phát hiện này gây thiệt hại lớn và trước nhất là cho chính người chủ vựa cá là bà Lê Thị Thuộc, vì với trên 100 tấn cá trong kho của bà chắc chắn sẽ không bán được cho ai vì chất độc phenol, mặc dù không phải tất cả số cá đều nhiễm độc nhưng với người tiêu dùng họ không thể liều lĩnh đem mạng sống của cả gia đình ra làm vật thí nghiệm cho một bữa ăn được nấu bằng những con cá chết vì chất độc.

Số cá này ban đầu người dân tưởng là do ham lợi nên chủ thu mua từ các ghe thuyền địa phương nhưng khi báo chí tìm hiểu mới biết là số cá này bà Thuộc đã mua từ tàu đánh bắt xa bờ và bà có giấy chứng nhận an toàn do địa phương cấp. Nói với phóng viên báo VNExpress bà Lê Thị Thuộc bày giải:

“Cá đó chỉ lấy ở Quảng Trị, Quảng Bình, tàu đánh bắt xa bờ vào từ 30 hải lý trở ra, số lượng 1 cân là 25 ngàn là giá tiền còn khô thì 65 ngàn. Vì nhà nước nói biển khơi là an toàn nên dân mua trong giai đoạn đi biển về mà cá làm ra không ai ăn, mình là vựa cá thì mình phải mua cho tàu cất vào kho cái đã để giải quyết cho tàu bè cái đã vì khi cập vào thì nhà nước nói là cá an toàn ở biền khơi thì mình mua vào.”

Lệnh của Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát trước đó vài ngày đưa ra cho người dân Thừa Thiên – Huế rằng nếu cá được đánh bắt xa bờ từ 20 hải lý trở lên thì hoàn toàn có thể tiêu thụ được.

Theo thông tin từ các nguồn độc chất và thực phẩm cho biết phenol là chất có tính độc. Nó làm co giật, ngất, trụy tim, hư thận, gan và gây bỏng nặng nếu tiếp xúc trực tiếp vào da.

Phát xít Đức từng dùng phenol để chế tạo hơi ngạt giết người hàng loạt do tính năng tấn công hệ hô hấp và thần kinh con người của nó. Nó không giết người ta ngay nhưng nó mang lại cái chết êm ái vì nó thơm như mùi xăng thơm.

PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh chuyên gia Viện Công nghệ Sinh học và thực phẩm của trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Photo courtesy of vnn

Mặc dù phenol được biết tới là một độc chất nhưng một chuyên gia giảng dạy tại Đại học Bách Khoa Hà Nội là PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh chuyên gia Viện Công nghệ Sinh học và thực phẩm của trường cho rằng cá nục nhiễm phenol không đáng ngại nếu rã đông tốt thì có thể ăn được. Theo PGS Thịnh, phenol là chất độc nhưng mức độ ảnh hưởng đến cơ thể thế nào còn phụ thuộc vào nồng độ hấp thụ, chưa kể phenol khi vào cơ thể sẽ được bài tiết một phần qua da, nước tiểu.

PGS Thịnh khẳng định: “Với hàm lượng 0,037mg/kg, nếu một gia đình 4 người ăn 1kg thì nồng độ chỉ còn 0,009mg/ngày. Lượng ăn này không nhiều, khi vào cơ thể không đủ tác động ngay, lại bị đào thải một phần nên không đáng ngại”

Từ nhận định trên ông Thịnh cho rằng không nhất thiết phải tiêu huỷ vì 30 tấn cá rất nhiều tiền, có khi cả cơ nghiệp của người dân. Hợp chất phenol rất dễ hoà tan trong nước, nên có thể xử lý bằng cách rã đông cá tự nhiên và sau đó người dân có thể dùng được.

Nhận xét này của ông Thịnh nhanh chóng lan ra khắp nơi và số người phản biện ngày càng nhiều. Giáo sư Nguyễn Thị Kê nguyên giám đốc Viện Vệ sinh y tế công cộng thuộc Bộ Y tế cho biết:

“Tôi chắc chắn với anh là khi cá bị chết một cách tự nhiên như thế mà chưa xác định được nguyên nhân chứ đừng nói là đã xác định được nguyên nhân thì đều không được sử dụng hết. Xử lý không phải là đổ xuống hồ, xuống sông đâu mà người ta chôn hay cho hóa chất vào để mà tiêu hủy. Vừa rồi tại các tỉnh miền Trung người ta đều có chỉ đạo làm như vậy hết.”

Bác sĩ Đinh Đức Long cho biết nguyên tắc căn bản của chất độc khi vào cơ thể con người khác xa với các loại sinh vật khác vì chất độc không thể tiêu diệt bằng cách đun nóng:

“Tôi không phải chuyên gia sâu về nhiễm độc học nhưng chất đấy theo tôi biết không được sử dụng trong thực phẩm, như vậy nó là chất cấm. Nếu đã là chất không bình thường rồi thì anh có nấu chín chăng nữa thì nó vẫn nằm trong thức ăn thôi trừ phi nó là sinh vật thì anh nấu chín nó sẽ chết, tất nhiên ở một nhiệt độ cao nhất định còn bình thường khi là chất hóa học thì anh có nấu gì thì nó vẫn còn trong thức ăn và nếu sử dụng thì chúng ta sẽ gặp hậu quả.”

Dễ làm người dân hiểu lầm

Căn cứ trên những nhận xét từ một chuyên gia về công nghệ sinh học như PGS TS Nguyễn Duy Thịnh rất dễ làm người dân tin vào văn bằng và học vị của ông, tuy nhiên ông không chứng minh được một lượng nhỏ Phenol trong cơ thể không nguy hại ngay nhưng sau nhiều lần nghe theo lời khuyên của ông mà người dân tiêu thụ số cá có lượng phenol ngày càng chồng chất trong cơ thể họ thì sự nguy hại có bằng 30 tấn cá hiện nay hay không?

Trong khi cá chết làm cho người tiêu dùng lo sợ thì chính bản thân người sống về nghề cá mới chịu thiệt hại nặng nề hơn ai hết. Hàng triệu người dọc duyên hải miền Trung phải phơi thuyền chờ chính sách của nhà nước đối với nghề nghiệp của họ.

Từ việc im lặng cho tới kéo dài thời gian công bố nguyên nhân cá chết đã khiến người làm cá ngày thêm điêu đứng hơn. Ông Nguyễn Tử Cương, Ủy viên Hiệp hội nghề cá Việt Nam cho biết:

“Chúng tôi đã ba lần gửi công văn lên chính phủ đề nghị nhanh chóng tâp trung tìm ra nguyên nhân, bởi vì không có nguyên nhân thì không nói được gì cả. Phải tìm ra nó là chất độc gì, có phải là chất độc không, nó tồn dư bao nhiêu lâu và nếu có những câu trả lời đó thì mới thông mọi lời giải.”

Ông Nguyễn Tử Cương cũng cho biết những hỗ trợ tạm thời của nhà nước:

“Hội thì không có gì cả vì hội là tổ chức xã hội nghề nghiệp nhưng hội đã kiến nghị chính phủ hỗ trợ cho dân. Cứ mỗi một gia đình có nghề đánh bắt cá hay nuôi trên biển hay ven biển mà bây giờ không thể làm nghề được thì mỗi hộ, mỗi người trong hộ bị thiệt hại sẽ được hỗ trợ 15 kg gạo một tháng. Nếu họ đã vay nợ thì khoan yêu cầu trả nợ, tức là cho giãn nợ lại. Nều mai mốt có hướng cụ thể rõ ràng rồi, khi họ quay lại sản xuất thì nợ cũ phải cho lui và cho vay nợ tiếp, vay tiếp ngân hàng để mà phát triển sản xuất.”

Câu hỏi lớn nhất người dân vẫn thường hỏi nhau: khi nào thì việc ăn cá mới an toàn để cho ngư dân tiếp tục ra khơi?

Câu hỏi này ngày nào nhà nước chưa công khai trả lời cho dân chúng thì ngày ấy thông tin lệch lạc về cá chết vẫn còn làm cho xã hội nghi hoặc. Với hàng trăm câu chuyện có liên quan đến Formosa và số tiền mà tập đoàn này bị nghi là hối lộ để bịt miệng quan chức chính phủ sẽ phủ lên bờ biển Việt Nam nhiều tang thương hơn thế.

------------

Author: Gia Minh

Source: RFA

Posted on: 2016-06-14

Ngư dân dài cổ chờ nhà nước hỗ trợ

Tàu cá neo đậu tại làng chài Đại Lãnh AFP photo

Nhiều ngư dân tại khu vực bắc trung bộ từ khi có thảm họa cá chết hằng loạt đến nay không thể đi đánh bắt hay chỉ đánh bắt cầm chừng. Đồng thời cả người kinh doanh cũng chịu tác động. Nhà nước đã có chủ trương hỗ trợ cho họ trong giai đoạn khó khăn hiện nay.

Thực tế của ngư dân

‘Nóng như ngồi trên lửa’ là cách nói của những ngư dân chịu tác động không thể ra khơi đánh bắt hải sản do tình trạng cá chết hằng loạt tấp vào bờ kể từ đầu tháng tư vừa qua.

Điều dễ hiểu vì từ bao đời nay kế mưu sinh duy nhất của họ là đi biển đánh bắt hải sản mang về bán lấy tiền để mua gạo, thực thẩm để ăn và chi dùng vào các khoản sinh hoạt khác cho cả gia đình.

Vợ một ngư dân tại Vũng Áng, Hà Tĩnh cho biết chồng chị nay đã kiếm đường sang Đài Loan làm việc; bản thân chị ở nhà cũng phải kiếm việc để lo cho hai đứa con đang tuổi ăn học.

Chị cho biết tình cảnh hiện nay của gia đình:

“Gia đình tôi không có tiền bạc thì chồng phải đi làm một nơi, vợ đi là một nơi để kiếm tiền nuôi con thôi! Mình chuyên sống về biển mà nay không còn biển thì phải kiếm nghề gì để nuôi sống gia đình.

Nhà nước thì có cấp cho mỗi khẩu 22 cân gạo nhưng đến nay chưa nói chi với dân và chưa trả lời cho dân gì cả!”

Một người từng hành nghề thợ lặn ở khu Vũng Áng, nay ngồi nhà cho biết:

“Thời gian này cũng chưa làm gì. Tôi ít khi đi xa, chỉ làm ở biển gần đây nhưng vừa rồi cá chết và biển nhiễm độc nên không dám đi làm. Chúng tôi chỉ bám biển nên nay không biết làm nghề gì; không làm thì đời sống vất vả rồi!

Vừa rồi mới bầu cử xong nên chưa thấy có chuyển đổi ngành nghề gì cả. ”

Trong khi đó một ngư dân đồng thời cũng là thợ lặn trước đây, nay tham gia nhóm ra vùng cách bờ hơn 100 cây số để lặn kiếm sò trình bày công việc hiện tại của họ:

“Vùng này không làm được nữa vì bị nhiễm rồi. Họ xả thải ra thì không chỉ vùng đó mà cách 5-7 (hải) lý cũng bị ảnh hưởng hết. Làm ra cho đến các hòn như Hòn Én, Hòn Chim… đều bị hết. Nay là botay.com.

Từ hôm đó đến nay tôi phải đi ra cách hơn 100 cây số để lặn sò. Tuy nhiên không ăn thua. Đi hai tháng được mười mấy, hai chục triệu chỉ đủ để nuôi vợ con chứ không được như trước đây. Đủ tiền gạo.

Thuyền của mình thì kéo lên bờ, đập lại. Tôi đi theo thuyền của người ta; họ chịu hết máy móc… nên nếu làm được 1 triệu thì mình hưởng 500 ngàn còn họ 500 ngàn.”

Thông báo của cơ quan chức năng

Ngay sau khi xảy ra thảm họa cá chết tấp vào các tỉnh bắc trung bộ Việt Nam, chính phủ có chỉ thị hỗ trợ cho ngư dân và gia đình bị tác động 22 kilogarm gạo mỗi tháng. Ngoài ra còn có quyết định cấp cho mỗi tàu phải nằm bờ 5 triệu đồng.

Bộ Công Thương Việt Nam vào cuối tháng tư công bố đường dây nóng để ngư dân phản ánh về tình hình của họ cũng như giúp thu mua sản phẩn đánh bắt được từ những chuyến đi xa bờ, từ 20 hải lý trở ra, mang về.

Vào sáng ngày 13 tháng 6, chúng tôi gọi điện đến ông Đỗ Thắng Hải, thứ trưởng Bộ Công Thương, được phân công phát ngôn cho bộ này để hỏi về vấn đề liên quan hỗ trợ ngư dân, thì được ông này hướng dẫn như sau:

“Đề nghị vào mạng của Bộ Công Thương có thông tin báo chí gửi ra rất đầy đủ về vấn đề đó.”

Theo trả lời của ông Đỗ Thắng Hải được đăng trên mạng của Bộ Công Thương đề ngày 9 tháng 6, thì đường dây nóng của bộ này nhận được các câu hỏi tập trung cao điểm từ ngày công bố 30 tháng tư cho đến ngày 7 tháng 5. Hiện nay thì không còn nhận được câu hỏi nào nữa.

Kêu gọi khẩn cấp

Ngư dân không gọi điện vào đường dây nóng của Bộ Công Thương như báo cáo, có phải họ không còn gặp vướng mắc nữa?

Sau khi truyền thông trong nước loan tin vựa cá Dũng- Thuộc tại thị trấn Cửa Tùng, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị có 30 tấn cá nục đông lạnh bị phát hiện có chứa chất phenol vượt hàm lượng cho phép. Chủ nhân của vựa cá này lên tiếng với truyền thông Nhà nước rằng tại thời điểm thu mua lượng cá đó, cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị đã cấp giấy chứng nhận hải sản an toàn.

Đến khi bị thông báo cá nục mà vựa cá này mua khoảng chừng 15 ngày sau khi xảy ra thảm họa cá chết hằng loạt tấp vào bờ bị phát hiện có chứa chất Phenol cực độc thì chủ vựa hết sức bất ngờ.

Và theo chủ vựa cá Dũng- Thuộc thì riêng 30 tấn cá nục đông lạnh trong kho bị nói có chất Phenol trị giá 750 triệu đồng bị thiệt hại; vựa này còn 110 tấn cá khoảng 2 tỷ 700 triệu cũng đứng trước nguy cơ không ai dám mua.

Sau khi tin tức về kết luận của cơ quan chức năng địa phương về 30 tấn cá nục tại vựa Dũng- Thuộc như vừa nói có chứa chất Phenol, giám đốc sở Nông nghiệp- Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Trị cho rằng việc cấp giấy chứng nhận hải sản an toàn vừa qua chỉ mang tính chất tương đối ‘cấp giấy để chứng nhận cá sạch, chứ an toàn hay không thì chưa biết’.

Sang đến ngày 13 tháng 6, có tin Bộ Y tế yêu cầu Chi cục An toàn Thực phẩm tỉnh Quảng Trị gửi mẫu cá nục ra Hà Nội để kiểm nghiệm lại.

Trong khi đó bà chủ vựa cá Dũng- Thuộc ở Cửa Tùng than vãn với truyền thông là trong những ngày qua đi đâu bà cũng nghe bàn tán cơ sở của bà buôn bán cá nhiễm độc khiến hoạt động kinh doanh bị khó khăn. Bà mong mỏi cơ quan chức năng công bố nguyên nhân cá chết hằng loạt vừa qua để ổn định kinh doanh.

Chủ vựa cá Dũng- Thuộc là cơ sở có tiền để kinh doanh mà phải than van như thế, còn đối với những ngư dân chỉ có con thuyền làm kế mưu sinh thì hẳn khó khăn của họ phải gấp nhiều lần hơn. Họ đang từng giờ, từng ngày mong khó khăn được tháo gỡ.

---------------