Hiện trạng: sự cân bằng tự nhiên bị phá vỡ
Chỉ vài trận mưa lớn nhưng rất bình thường vào mùa mưa bão vùng duyên
hải cả nước, trong đó có Quảng Ninh, mà Quảng Ninh đã bị ngập lụt sâu
(1.5-2 mét nước và bùn than, đất đá) nhiều ngày trên hầu như toàn tuyến
đường 18 từ mỏ than/thị trấn Mạo Khê đến Tiên Yên, Ba Chẽ, ở giữa là các
thành phố Uông Bí, Hạ Long, Cẩm Phả... Hậu quả là 17 người chết, thiệt
hại trên 2,200 tỷ vnđ (trong đó hơn 1.200 tỷ là thiệt hại của tập đoàn
TKV), làm đổ sập hay cuốn trôi 104 ngôi nhà, ngập gần 9.000 ngôi nhà,
trên 100 mỏ than, nhà máy lớn bị hư hỏng thiệt hại, cắt điện nhiều khu
vực nhiều ngày đêm (171 cột điện bị đổ, 251 trạm biến áp bị hỏng), ô
nhiễm môi trường sống (hàng ngàn gia súc gia cầm chết trôi) và tắc nghẽn
giao thông trên QL18 (chưa kể hậu quả lâu dài tiếp theo sẽ là ô nhiễm
môi trường biển Hạ Long và Bái Tử Long do các chất độc hại công nghiệp
trôi ra biển - hai vịnh kỳ quan thiên nhiên này đang và sẽ chết dần
nhanh hơn nữa).
Tôi dùng chữ “mưa bình thường”, là vì không có gì báo hiệu những trận
mưa lũ bất thường năm từ phía các cơ quan khí tượng thủy văn, từ sự thản
nhiên “bình chân như vại” của chính quyền và người dân địa phương khi
mưa đến và trong mưa: chỉ mưa thôi mà, mùa mưa hàng năm thực sự đến rồi.
Và bình thường cả từ ghi nhận lượng mưa thực tế nữa – 1-2 trăm mm
mước/ngày. Tôi gọi điện hỏi ông anh tiến sĩ khí tượng thuỷ văn, dân Hạ
Long, đã có nhiều năm làm đại diện VN trong Ủy ban Sông Mêkông, anh
(tiến sĩ Hoài) nói: thời tiết Quảng Ninh không có gì bất thường cả, thậm
chí không có gì bất thường hơn trong vòng 10 năm gần đây, chứ không nói
đến là bất thường trong 40 năm nay như VTV nói (mà không chứng minh
bằng con số).
Lý do chính mà người dân và nhà cầm quyền Quảng Ninh luôn và đã “bình
chân như vại” trước những cơn mưa lớn vào các mùa mưa là vì toàn tỉnh
nằm trên thế đất dài, hẹp và dốc ngang: dựa dọc theo một bên là vòng
cung núi Đông Triều dài đến 200-300kms và một bên là sông Bạch Đằng rồi
vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long... Đơn giản là thế đất nghiêng của Quảng
Ninh luôn thóat nước mưa nhanh chóng sau mọi cơn ưa, nhanh hơn ở nhiều
địa phương khác.
Thế nhưng, chỉ khi hậu quả tàn khốc của mấy đợt mưa bình thường dồn lại
như trên mới làm chính quyền và người dân Quảng Ninh hoảng hốt “ứng
phó”, và trước tiên tất nhiên là họ đổ cho ông Trời “mưa lớn ‘chưa từng
thấy’ trong vòng 40 năm qua”! Lạ là sao chỉ 40 năm mà không là 100 năm
luôn thể, vì 100 năm qua cũng có lũ lụt thế ở Quảng Nình bao giờ?!
Ngoài “tội đồ” là ông Trời, chưa thấy các quan chức Quảng Ninh và đài
báo trung ương hay địa phương đổ cho “thủ phạm” nào khác cả? Thực ra thì
ai cũng biết, chỉ các hậu quả thiệt hại lớn lao về người và tài sản của
đợt mưa trên là chưa từng thấy thôi, còn nguyên nhân không phải tại ông
Trời. Ngược lại, đây cũng là cơ hội hiếm có để người ta ca ngợi “công
lao của đảng và chính quyền các cấp ở Quảng Ninh đã kịp thời chỉ đạo
người dân khắc phục hậu quả thiên tai”... (sic!).
Vậy chuyện gì thực sự đã xảy ra với trời đất Quảng Ninh? Kết luận của
chúng tôi là: một hoặc nhiều cái ngưỡng tự nhiên của vùng đất này đã bị
con người (hay sự phát triển kinh tế-xã hội địa phương) phá vỡ, đảo lộn,
sự cân bằng ổn định của môi trường tự nhiên đã mất. Tại sao?
Nguyên nhân tích tụ: từ “phát triển kinh tế”
Mọi sự kiện đều có nguyên nhân đích thực của nó đã tồn tại trước đó.
Không chỉ khơi khơi đổ tại “ông Trời” là các nguyên nhân đó không tồn
tại. Ngoài việc khắc phục hậu quả nặng nề đã xảy ra, mà nhiều thứ không
thể “khắc phục” được như mạng sống con người, thì việc tìm ra, không chế
và triệt tiêu các nguyên nhân đích thực của các hiện tượng nguy hại mới
là trách nhiệm và nhiệm vụ quan trọng nhất của chính quyền nói chung và
Quảng Ninh nói riêng: đảm bảo phát triển an toàn và bền vững cho địa
phương và người dân.
Quảng Ninh là tỉnh phát triển kinh tế “nóng” của VN ấy chục năm gần đây.
“Nóng” có nghĩa là giống như kinh tế Tàu, bất chấp hủy hoại môi trường,
cân bằng sinh thái, bất chấp phát triển văn hóa giật lùi và công đẳng
xã hội bị đảo ngược... vì tăng trưởng. “Nóng” tức là phát triển không
bền vững, sẽ có (tiềm ẩn) nhiều sự cố lớn như khủng hoảng môi trường,
kinh tế và xã hội. Và Quảng Ninh hiện nay đang “nóng” như vậy. Khoan hãy
nói đến các nguyên nhân xã hội, đợt lũ lụt hiện nay ở Quảng Ninh là hậu
quả của khủng hoảng môi trường bắt nguồn từ các sai phạm quản lý môi
trường và kinh tế, nên nó là khủng hoảng môi trường và cả kinh tế.
Hãy nhìn lại, chuyện gì đã xảy ra với môi trường Quảng Ninh trong vòng
khoảng 15-20 năm qua, vì lý do (phát triển) kinh tế? Đã và đang có năm
xu hướng chính sau:
Thứ nhất, gia tăng khai thác than vô tội vạ, từ vài chục
mỏ than lên vài trăm mỏ than khắp dọc tỉnh, từ phía tây (thị xã Đông
Triều) đến đông (các huyện Ba Chẽ Tiên Yên) mà không chú trọng việc phục
hồi môi trường trong và sau khi khai thác, tạo nên các núi đất đá và
than lớn dọc bên trái (đi từ Hà Nội) đường 18 xuyên gần cả tỉnh, gây ô
nhiễm đất, không khí, nước những vùng rộng lớn.
Thứ hai, tăng tốc qui hoạch và gọi đầu tư các khu công
nghiệp, khu đô thị, khu dân cư dọc bên phài đường 18 và bên trái sông
Bạch Đằng hoặc bờ biển - vịnh Hạ long và Bái tử long, vốn là những vùng
đất thấp xấp xỉ mặt nước giúp thoát nước mưa lũ từ trên rừng núi cao.
Quảng Ninh là tỉnh đứng thứ ba trên cả nước về số lượng các KCN, KĐT,
KDC... được quy hoạch (chỉ sau khu vực HN và Tp.HCM), nhưng đứng đầu về
độ bao phủ đầu tư thấp nhất: các KCN, KDC, KĐT đó đều đa số trống rỗng.
Trong khi đó, để phát triển như Singapore (có GDP gấp rưỡi VN, trên 307
tỷ USD), Singapore chỉ cần số lượng và diện tích KCN, KĐT, KDC bằng
khoảng 1/3 như tỉnh Quảng Ninh đang có.
Thứ ba, người ta lấy đất đá khai thác than bên trái QL18
đổ sang bên phải QL18 để nâng cao mặt bằng, một công đôi việc, vừa khai
thác than rẻ hơn (không phải có chỗ chứa và xử lý các núi đất đã thải)
vừa có mặt bằng các KCN, KĐT, KDC lớn để kêu gọi đầu tư, bán rẻ. Thế cho
nên Quảng Ninh thừa mứa các KCN, KĐT, KDC nhưng cũng không dừng việc
“đầu tư” vào chúng được, còn than thì bán phá giá sang Tàu theo đường
tiểu nghạch bao nhiêu cũng hết.
Đặc điểm của ba trào lưu “phát triển kinh tế” trên là người ta xem nhẹ
các yêu cầu bảo vệ môi trường cả trong khai thác than và trong đầu tư
các hệ thống thoát nước trong các KCN, KDC, KĐT đó - chỉ đủ cho việ
thoát nước mưa bình thường, không phải mưa “sự cố” tích tụ như hiện
tượng lũ lụt vừa qua.
Thứ tư, trong khoảng chục năm gần đây, phong trào đào núi
san đồi làm nhà, làm trang trại của dân phát triển rầm rộ do thu nhập
tăng cao và thu hoạch của việc khai thác “than thổ phỉ”, “than tự phát”
mà chính quyền “không quản lý được”... tạo thêm hàng ngàn hàng vạn “mỏ
đất”, mỏ đá lộ thiên khắp trong tỉnh Quảnh Ninh, tạo nguồn cung đất đá
trôi nổi tự do dồi dào vô tận cho các cón mưa lớn nhỏ cuốn đi. Ở các
thành phố lớn như Hạ long, Cẩm phả, nhà trên núi nhìn ra vịnh Hạ Long và
Bái Tử long là biểu hiện của quyền lực và tiền bạc, ngày càng nhiều và
chiếm hết các ngọn đồi dãy núi bên các vịnh.
Thứ năm, là “chuyện cũ nói mãi”, phong trào chung của cả
nước thi đua phá rừng đầu nguồn xưa nay. Rừng đầu nguồn của các con suối
của Quảng Ninh (chi có một con sông là biên giới tỉnh với Hải Dương,
Hải phòng là sông Bạch đằng) vốn đã trơ chọi nay đã trọc lốc vì toàn đất
đá.
Năm quá trình “phát triển kinh tế” trên của Quảng Ninh đã hồn nhiên,
liên tục và dữ dội, đan xen nhau, nương tựa nhau tồn tại, tăng tốc, suốt
mấy chục năm qua phớt lờ mọi nguy cơ đã được cảnh báo hay có thể nhìn
thấy trước, tích tụ những hậu quả tang tóc mà cơn “đại hắc thủy” hôm nay
chỉ là kết quả tất yếu của một đợt mưa dài ngày, bình thường, nhưng phá
vỡ cân bằng sinh thái - môi trường sống của người dân Quảng Ninh.
Kịch bản mà đợt mưa dài ngày bình thường có thể tạo nên lũ lụt diện rộng
ở Quảng Ninh như sau: mấy ngày đầu mưa sũng đất đá than “tự do” trên
thượng nguồn, mấy trận mưa tiếp theo sẽ mang số đất đá tự do tích tụ
trong mùa khô cuối đó nhanh chóng lấp kín những đường thoát nước ít ỏi
còn lại bên đường 18 và lấp kín các đường thoát nhỏ hẹp trong các KCN,
KĐT, KDC ven biển ven sông - tạo thành một con đê lớn rộng dọc theo bờ
sông, bờ biển... dọc tỉnh Quảng Ninh! Và những trận/ngày mưa tiếp theo
nước của tất cả lưu vực hàng trăm các con suối nhỏ dồn về đường QL18 làm
úng lụt các khu dân cư, thị trấn, thị xã, thành phố dọc trên trục đường
18, vì không có đường ra biển ra sông. Các đô thị Quảng Ninh đã trở
thành mương, hồ chứa nước bùn đất đất của những ngày mưa tiếp... như ta
đang thấy hiện nay.
Hậu quả: trước mắt và lâu dài
Hậu quả tước mắt là rất lớn: 17 mạng người và trên 2200 tỷ vnđ thiệt hại
cùng bao nhiêu công sức phục hồi môi trường không tính hết được sau đó.
Hậu họa cho mai sau còn nguy hại hơn: môi trường nước sông và viển bị
độc hại không thể phục hồi: một lượng lớn các chất kim loại nặng (độc
hai) như chì, arsenic, boron, barium, cadmium, manganese, selenium,
thallium... Các phong trào môi trường Quốc tế (như Waterkeeper Alliance)
đã phải lên tiếng cảnh báo.
Khác với đa số vụ thiên tai khác, nơi hứng chịu tàn phá và thiệt hại về
người và của tang thương như Quảng Ninh hiên nay, thường rất xa nơi tạo
ra nguyên nhân của những tai họa đó. Với Quảng Ninh thì “thủ phạm” và
“nạn nhân” đều nằm trong một tỉnh đó, chia sẻ chung một mội trường kinh
tế và tự nhiên đó. Thủ phạm và nạn nhân đều là chính quyền và nhân dân
địa phương Quảng Ninh, mà tất nhiên, chính quyền là thủ phạm chính và
dân Quảng Ninh phương là nạn nhân chính.
Và sẽ chả có ai chịu trách nhiệm, ngoài ông Trời. Năm xu thế “phát triển
kinh tế” trên của Quảng Ninh sẽ vẫn vô tư phát triển tiếp, vì than là
“đặc sản” Quảng Nình, đất (các KCN, KĐT, KDC) bây giờ càng là “đặc sản”
của quan chức địa phương. Người dân bị hại (gia đình 17 nạn nhân) sẽ
được “hỗ trợ” chút đỉnh (vài triệu đến vài chục vnđ cho một mạng người
chết oan), hàng trăm công ty, mỏ than “nạn nhân - thủ phạm” sẽ được nhà
nước cứu trợ hay miễn thuế, ưu đãi hàng ngàn tỷ đồng (từ tiền dân) chính
quyền, các địa phương sẽ được “tuyên dương khen thưởng vì tận tụy” và
được “biết ơn sâu sắc”.
Đại hắc thủy: Bức tranh phát triển “định hướng” bán than, bán đất của VN?
Điều tôi muốn nói ở đây là thái độ và cách xử lý “hậu quả thiên tai” của
nhà cầm quyền từ trung ương đến địa phương: người ta tránh né các
nguyên nhân đích thực (như tôi nói trên) và hậu quả lâu dài (như các hội
bảo vệ môi trường thế giới chỉ ra). Người ta chỉ đổ cho ông trời mưa
lớn 40 năm chưa từng thấy.
Vì thế, lấy gì đảm bảo là từ nay sẽ không có những vụ “đại hắc thủy” sau
nữa ở Quảng Ninh, sẽ ngày càng dầy đặc hơn và phạm vi dữ dội hơn - khi
mà các nguyên nhân đích thực của nó người ta vờ như không biết và sẽ
càng đẩy mạnh và mở rộng “chúng” (năm phong trào “bán nước” trên), để
kiếm tiền, bằng mọi giá?
Lũ lụt là tại... thiên tai,
Thoát lụt là tại... thiên tài đảng ta!
Rồi mưa sẽ dừng, nước sẽ rút, nhưng đó là nhờ đảng và nhà nước lãnh đạo
dân kịp thời sơ tán và khác phục hậu quả lũ lụt! Càng lụt to, lụt nhiều,
đảng “ta-ù” càng thiên tài!
Đảng luôn lãnh đạo nên ông trời luôn lãnh đạn (tội nghiệp ổng!), còn dân đen luôn lãnh đủ, thế thôi!
03.08.2015
PS: Các bạn tôi khi đọc bài này xin đừng vội chụp mũ là tôi chỉ viết
để chửi đảng “ta-ù” (của các bạn). Có, tôi có “phê bình” đảng ta-ù một
hai câu, nhưng tôi viết hàng trăm câu khác để chỉ ra nguyên nhân đích
thực của lũ lụt ở Quảng Ninh hiện nay để ai đó (đảng ta-ù?) muốn khắc
phục thì hãy cân nhắc xem có đúng không? Và tôi còn đọc thơ ca ngợi đảng
ta-ù thiên tai đấy chứ?
0 comments:
Post a Comment