Béo phì, tai họa toàn cầu

Tác Giả: Thanh Phương

Trên toàn thế giới hiện nay, có ít nhất 300 triệu người bị béo phì và hơn 1 tỉ người dư cân, tức là 1/5 dân số toàn cầu, nhiều hơn cả số người bị đói. Nhiều triệu người Mỹ đang bị béo phì bời những thức ăn nhanh nhiều dầu mỡ. Báo cáo viên Liên Hiệp Quốc về quyền lương thực, Olivier De Schutter ngày 6/3 vừa qua vừa lên tiếng báo động các chính phủ ở Genève. Trước Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, ông De Schutter đã trình bày một báo cáo về sức khoẻ và dinh dưỡng, để báo động về một tai họa mới của nhân loại : nạn béo phì. Trước cuộc khủng hoảng y tế công cộng này, chúng ta phải đối phó ra sao ? Theo báo cáo viên Liên Hiệp Quốc về quyền lương thực, những cảnh báo đối với người tiêu dùng, những chế độ ăn kiêng, thuốc giảm cân sẽ không giúp chặn đứng thảm họa đó. Ông kêu gọi các chính phủ phải tấn công vào những vấn đề có tính chất « cơ chế » của nạn béo phì. Ông De Schutter nhấn mạnh rằng : « Chúng ta đã để cho các công ty chế biến thực phẩm gánh trách nhiệm bảo đảm sự cân đối về dinh dưỡng ». Nhưng chính việc tiêu thụ ngày càng nhiều thực phẩm chế biến sẵn là mối đe dọa chính cho việc cải thiện dinh dưỡng. Những loại thực phẩm chế biến có thể được phân phối rất rộng rãi nhờ được bảo quản lâu và sản xuất từ những nguyên liệu rẻ tiền. Nhưng điều này chỉ có lợi cho các tập đoàn thực phẩm đa quốc gia, chứ còn người tiêu dùng thì hoàn toàn thua thiệt. Lý do là vì thực phẩm chế biến chứa rất nhiều muối, đường và nhất là chất béo chuyển hóa. Theo một nghiên cứu gần đây, một chế độ ăn uống quá nhiều chất béo và đường, theo kiểu pizza-soda sẽ dễ làm béo phì, thông qua cái mà họ gọi là một « bộ não tí hon » nằm trong ống tiêu hóa. Chính « bộ não tí hon » này ra lệnh cho dạ dày tống thức ăn đi nhanh hơn và như vậy tạo ra cảm giác đói. Tại những nước giàu, chính những người nghèo mới bị béo phì nhiều nhất, bởi vì những thực phẩm chế biến vừa béo, vừa ngọt, vừa mặn lại là những mặt hàng rẻ hơn những thực phẩm trong lành. Còn trẻ em thì lại dễ bị lôi cuốn vào những món ăn gây béo phì theo kiểu fast food Mc Donald. Các nhà nghiên cứu Mỹ đã ghi nhận là ở Hoa Kỳ, khoảng 50% trẻ em trong các gia đình có thu nhập thấp uống nước ngọt nhiều hơn gấp hai lần so với trẻ em các gia đình khác. Cho nên, nạn béo phì của trẻ em thường là trong các gia đình nghèo. Điều đáng nói là phương Tây nay cũng « xuất khẩu » bệnh tiểu đường và các bệnh tim mạch sang các nước đang phát triển, thông qua những thực phẩm chế biến. Theo dự báo của Liên Hiệp Quốc, từ đây đến năm 2030, mỗi năm hơn 5 triệu người sẽ chết trước tuổi 60, do những căn bệnh có liên hệ đến chế độ ăn uống. Để ngăn chận tai họa béo phì toàn cầu, báo cáo viên của Liên Hiệp Quốc đề nghị là, trước hết phải đánh thuế trên những thực phẩm có thể gây hại cho sức khoẻ, nhất là cho sức khoẻ trẻ em và đưa ra những quy định chặt chẽ hơn về những thực phẩm giàu chất béo, đường và muối. Tiền thuế thu được sẽ được dùng tài trợ cho các chương trình giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh. Ông De Schutter cũng kêu gọi các chính phủ ngăn chận việc quảng cáo cho những thực phẩm có thể gây hại cho sức khoẻ. Trong năm 2010, các công ty Mỹ đã chi ra 8,5 tỷ đôla để quảng cáo các loại bánh kẹo và nước ngọt không cồn, trong khi họ chỉ đóng góp có 44 triệu đôla cho chương trình của chính phủ khuyến khích cách ăn uống lành mạnh. Ông cũng đề nghị là nên thúc đẩy việc sản xuất lương thực ngay tại địa phương, để người tiêu dùng có thể tiếp cận những thực phẩm lành mạnh, tươi sống và giàu chất dinh dưỡng. Báo cáo viên Liên Hiệp Quốc nhấn mạnh là ở Hoa Kỳ, do chế độ dinh dưỡng quá nhiều calori và do ăn uống không đúng cách, trẻ em nước này có thể sẽ có tuổi thọ thấp hơn là bố mẹ của chúng. Theo ông, những chương trình được thực hiện ở Đan Mạch, Phần Lan và gần đây ở Pháp sẽ giúp giảm bớt việc tiêu thụ các thức ăn, thức uống giàu chất béo, đường và muối.