Mối nguy cho chế độ ông Putin

Mối nguy cho chế độ ông Putin

Một phụ nữ đang tưởng niệm những người thiệt mạng trong cuộc đụng độ với cảnh sát chống bạo động gần Quảng trường Độc lập ở trung tâm Kiev. Ảnh chụp hôm 05/3/2014. AFP

Vũ Hoàng: Ông nhắc lại bối cảnh địa dư và lịch sử ấy thì thính giả của chúng ta hiểu rõ hơn vụ Ukraine, xưa kia có tên là Cộng hòa Nhân dân Xô viết Ukraina ở trong Liên bang Xô viết.

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Đã nói đến cái nhân từ phía Nga thì ta nên nhìn qua cái nhân từ Ukraine.

Xưa nay, xứ này có số phận hẩm hiu là vùng "biên địa" của các lân bang Đông-Tây, với biên giới đổi qua vạch lại nhiều lần trong một đời người, và qua thế kỷ 20, cư dân không bị Stalin bỏ đói thì bị Hitler tàn sát. Ngày nay, dù nói tiếng Nga hay tiếng Ukraine, họ phải có quyền chọn lựa mà về tình thì ta cho là chính đáng, nhưng về lý thì lại đáng lo cho nước Nga.

 

Về tình thì dân Ukraine so với một xứ có quan hệ lâu đời là Ba Lan, với diện tích bằng nửa và ít tài nguyên hơn. Năm 1992, khi cùng thoát khỏi chế độ Xô viết thì hai nước có sản lượng bằng nhau. Hai chục năm sau, nếu tính theo tỷ giá mãi lực của đồng bạc thì Ba Lan giàu hơn gấp đôi, bình quân một đầu người thì giàu gấp ba dân Ukraine, trong một xứ dân chủ và lành mạnh hơn, chứ không bị nạn độc tài hay thối nát cai trị ở trên. Cái khác biệt là Ba Lan đã hội nhập vào Âu Châu, là thành viên của Liên hiệp Âu châu và Minh ước Phòng thủ Bắc Đại Tây Dương NATO. Vì vậy, nếu mà có người Ukraine muốn theo mô hình Âu Châu thì đấy là điều chính đáng.

Nếu Ukraine có độc lập và dân chủ trong khối Âu Châu thì đấy là mối nguy sinh tử cho chế độ độc tài của ông Putin về cả mặt an ninh đối ngoại lẫn chính trị nội bộ.
- Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa

Nhưng mà sau các nước Đông Âu, nếu Ukraine cũng theo Âu Châu thì đấy là nỗi sợ của Putin. Chỉ vì hệ thống kinh tế Liên Âu và an ninh NATO lại tiếp cận với lãnh thổ Nga và trở thành sự cám dỗ cho dân Nga khi mà nhiều người Nga cũng muốn có cuộc sống sung túc và tự do. Nếu Ukraine có độc lập và dân chủ trong khối Âu Châu thì đấy là mối nguy sinh tử cho chế độ độc tài của ông Putin về cả mặt an ninh đối ngoại lẫn chính trị nội bộ.

 

Vũ Hoàng: Nếu sự tình lại như vậy thì ta nên e rằng Liên bang Nga của ông Putin không dễ gì trả lại bán đảo Crimea cho xứ Ukraine mà sẽ tiếp tục kiểm soát như đã làm tại Georgia. Ngoài ra, thưa ông, liệu còn có nguy cơ là Nga sẽ can thiệp vào các tỉnh miền Đông và miền Nam của Ukraine có đa số thân Nga, hoặc xứ này sẽ lâm vào nội chiến, hay bị chia hai không?

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chưa ai có thể biết được tình hình sẽ xoay chuyển ra sao và tôi cho là sự thể còn tùy thuộc ở hai việc.

Thứ nhất là bên trong Ukraine, sau vụ thay đổi chế độ ngày 22 vừa qua, dân Ukraine có thể hoàn thành việc chuyển tiếp để tổ chức bầu cử vào ngày 25 Tháng Năm tới, với sự tham dự của các đảng phái và nhân vật thuộc cả hai xu hướng là muốn Ukraine tiến gần với Âu Châu hoặc muốn Ukraine vẫn nằm trong quỹ đạo của Nga. Cho đến nay, khi đảng thân Nga của Tổng thống Viktor Yanukovich đã tan rã với gần phân nửa ra khỏi Quốc hội và nhiều người còn bỏ thủ đô, phe thân Âu của ba đảng đối lập thực tế cầm quyền. Nhưng sau vài sai lầm, kể cả việc hủy bỏ tiếng Nga tại các địa phương, họ biết sửa sai và mời nhiều người thân Nga vào chính quyền. Nhờ đó, và nếu Ukraine không bị khủng hoảng kinh tế mà vỡ nợ trong thời gian tới, cuộc bầu cử vẫn có thể thành hình và đẩy lui rủi ro nội chiến. Tôi nghĩ là điều này có xác suất cao. Nhưng việc thứ hai là phản ứng các nước ở bên ngoài, là Liên bang Nga và Tây phương.

 

Đầu tiên, các nước Tây phương là Mỹ và Âu Châu phải rút tỉa kinh nghiệm của ba tháng biến động và một tuần khủng hoảng vừa qua để có thái độ thích hợp hơn với cả Ukraine và Nga. Với Ukraine là chương trình cứu nguy và viện trợ kinh tế thiết thực, cấp bách với điều kiện đừng quá khắt khe về cải cách trong buổi giao thời. Với Nga là việc gây áp lực một cách thống nhất và hiệu quả để ông Putin không dám làm mạnh hơn, kể cả dùng võ lực, tại Ukraine. Các biện pháp trừng phạt của Tây phương nằm trong chiều hướng gây áp lực với Putin và hiệu ứng kinh tế của vụ Ukraine có thể xuất phát từ đó.

 

Vũ Hoàng: Như ông vừa trình bày thì tình hình còn tùy vào nhiều điều kiện cho tới nay vẫn là bất định. Khi theo dõi sự thể, ông ước đoán thế nào về chiều hướng tác động của các nước?

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi không mấy lạc quan về khả năng can gián hay gián chỉ của các nước Tây phương, gồm có Hoa Kỳ và các cường quốc Liên Âu, trước ý chí của ông Putin. Các nước Tây phương đều thiếu thống nhất và phối hợp kém trong ba tháng biến động và hình như bị bất ngờ khi ông Putin lấy quyết định can thiệp. Phần mình, ông Putin biết khai thác nhược điểm ấy của Tây phương để chủ động tiến thoái mà thâm tâm thì không muốn Ukraine theo Âu Châu. Cùng lắm thì là một nước thân Nga theo thể chế liên bang để dung hòa những dị biệt bên trong. Ngoài ra, nếu ông Putin tỏ vẻ yếu thế trước áp lực của Tây phương thì chế độ thật ra vẫn độc tài của ông ta sẽ bị rúng động ở nhà, ở bên trong nước Nga.

 

Vì vậy, tôi e rằng ông Putin sẽ khó xuống thang sau khi đã gây ra một vụ khủng hoảng và tình hình có thể suy đồi rất nhanh với những biện pháp trừng phạt rồi trả đủa của đôi bên. Và chính là sự bất nhất của các nước Tây phương - thí dụ như lập trường có vẻ hòa giải của Đức, hoặc việc Anh không muốn áp dụng biện pháp cấm vận với các tài phiệt Nga đang làm ăn tại Anh quốc – càng khiến ông Putin nghĩ là cuối cùng thì mình sẽ thắng. Vì vậy tôi không lạc quan.

 

 

 

Ảnh hưởng kinh tế dây chuyền

 

 

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (P) và Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov (T) gặp nhau tại Paris hôm 05/3/2014. AFP photo

Vũ Hoàng: Thưa ông, trong giả thuyết bi quan đó thì những gì có thể xảy ra về mặt kinh tế?

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi trộm nghĩ là trong kinh tế, ta nên dự trù kịch bản xấu để phòng ngừa trước và không bị bất ngờ. Nếu việc đối thoại giữa Tây phương, kể cả tổ chức NATO, với Nga mà không đẩy lui được không khí đối đầu thì mâu thuẫn sẽ chuyển qua mặt trận kinh tế và đôi bên đều bị thiệt hại. Nhưng thiệt hại nặng nhất là kinh tế Ukraine và kinh tế Nga, với hậu quả lây lan qua Âu Châu và toàn cầu, kể cả Trung Quốc. Tương đối có lợi nhất vẫn là Hoa Kỳ vì ở xa!

 

Vũ Hoàng: Xin ông lần lượt giải thích cho dự đoán này.

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Ukraine đang bị nguy cơ vỡ nợ và là bạn hàng với cả Âu Châu và Nga. Kim ngạch ngoại thương của họ là vài chục tỷ với Nga và vài chục tỷ với Âu Châu và được các ngân hàng Nga cho vay gần 30 tỷ và các ngân hàng Âu Châu cho vay 23 tỷ. Nếu Ukraine vỡ nợ, cả hai khối Nga-Âu đều bị thiệt hại. Với Âu Châu chưa ra khỏi vụ khủng hoảng Euro thì một tổn thất nặng của các ngân hàng Âu Châu sẽ là điều cực bất lợi. Nước Nga cũng chẳng khá hơn gì và tổn thất của các tài phiệt ngân hàng Nga sẽ dội ngược vào thế lực chính trị của ông Putin.

 

Khác với thời Liên Xô, Liên bang Nga ngày nay đã mở cửa buôn bán ra ngoài, chủ yếu là với Âu Châu nhờ nguồn năng lượng của mình. Khi đôi bên leo thang trả đũa nhau, thí dụ như Nga phong tỏa khí đốt bán qua Âu Châu, thì cả hai cùng bị thiệt, nhất là Nga vì năng lượng đem lại hơn phân nửa số thu cho ngân sách quốc gia, là 75% của xuất khẩu và 3/4 là bán qua Âu Châu. Ngân sách này đang bị nguy khốn vì 63 tỉnh trong tổng số 83 tỉnh, thành hay các nước Cộng hoà trong Liên bang lại mắc nợ và có thể vỡ nợ. Nếu tình hình trở thành nguy ngập thì Nga bị nạn tẩu tán tài sản, làm đồng Rúp càng mất giá, và vì kinh tế đang bị suy trầm với đà tăng trưởng giảm mạnh, nạn lạm phát và khủng hoảng ngân hàng sẽ bùng nổ.

... Nhưng thiệt hại nặng nhất là kinh tế Ukraine và kinh tế Nga, với hậu quả lây lan qua Âu Châu và toàn cầu, kể cả Trung Quốc.
- Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa

Khi đó, nhiều ngân hàng Âu Châu, nhất là Đức, sẽ bị vạ! Các ngân hàng Trung Quốc đã trút tiền vào Âu Châu làm ăn cũng bị mất vốn. Trong trường hợp này, không chỉ kinh tế Nga mà cả khối Tây Âu và Đông Âu đều suy trầm, kéo theo nạn suy trầm toàn cầu. Nước Nga từng bị như vậy vào năm 1998 sau vụ khủng hoảng Đông Á năm 1997 nên ông Putin mới có cơ hội lãnh đạo từ năm 1999. Lần này thì ngược lại, có khi sẽ khỏi ra tái tranh cử.

 

Vũ Hoàng: Hồi nãy ông có nói một câu là Hoa Kỳ tương đối lại có lợi nhất, vì sao như vậy?

  

Nguyễn-Xuân Nghĩa: Liên bang Nga có một võ khí kinh tế là năng lượng và từ năm năm nay, các nước Âu Châu đã muốn đa diện hóa nguồn cung cấp để ít lệ thuộc hơn vào khí đốt của Nga. Với vụ khủng hoảng Ukraine, Âu Châu có thể bớt sợ về môi sinh và sử dụng công nghệ gạn cát ra dầu và khí nên tạo cơ hội cho Hoa Kỳ phát triển loại kỹ thuật này. Yêu cầu và cơ hội tại Âu Châu cũng khiến Hoa Kỳ mau chóng cải sửa luật lệ để xuất khẩu khí lỏng và cả xăng dầu.

 

Nói vắn tắt thì nước Mỹ đang có tiềm lực rất lớn về năng lượng, khi tranh chấp kinh tế bùng nổ vì vụ Ukraine, nước Mỹ sẽ thay đổi chính sách rất nhanh để khai thác tiềm lực đó và giá dầu càng giảm thì Nga càng điêu đứng! Dưới 90 đô la một thùng là Putin hết xưng hùng xưng bá!

 

Vũ Hoàng: Xin cám ơn ông Nghĩa về cuộc trao đổi lý thú này!

  

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/EconomicForum/ukranian-effect-global-economy-nxn-03052014152853.html

 

 

Khủng hoảng Ukraine: Toan tính của Putin

Steve Rosenberg

BBC News, Moscow

Thứ năm, 6 tháng 3, 2014

 

Nga có chính phủ và quốc hội, có các ban bệ và Hội đồng An ninh quốc gia. 

 

Nhưng tất cả các quyết định chính của nước này đều do một người đưa ra: Vladimir Putin.

  

Ông ngồi trên trục quyền lực mà ông tạo ra.

 

Hiện nay ông là người quyết định Nga sẽ hành động thế nào.

 

Đó là lý do tại sao phân tích về nước Nga, tìm hiểu xem Moscow suy nghĩ và có kế hoạch gì có thể là chuyện khó khăn.

Chúng ta phải tự đặt mình vào vị trí của ông Putin.

Vậy ông Vladimir Putin đang nghĩ gì về Ukraine? Điều gì ảnh hưởng tới các bước đi ngoại giao của ông? Đâu là mục tiêu của ông.

 

 

 

Bị phương Tây lừa

 

 

Điều làm Vladimir Putin nổi điên là cảm giác ông đang bị lừa dối.

 

Chúng ta đã thấy điều này với Libya hồi năm 2011.

 

Khi đó người ta thuyết phục được Moscow không phủ quyết nghị quyết của Hội đồng Bảo an về vùng cấm bay để bảo vệ thường dân.

 

Nhưng hành động quân sự của Nato đã dẫn tới thay đổi chế độ và cái chết của Đại tá Muammar Gaddafi - đi xa hơn nhiều so với dự tính của Nga.

'Đội tự vệ' ở Kiev mà Moscow xem là những nhóm 'quốc gia chủ nghĩa'

 

Điều này giải thích tại sao Nga nhanh chóng phủ quyết các nghị quyết về Syria.

 

Trong vấn đề liên quan tới Ukraine cũng vậy, Tổng thống Putin cảm thấy phương Tây đã lừa ông.

 

Tháng trước ông cử đặc phái viên tới Kiev để tham gia đàm phán về hiệp định thỏa hiệp giữa Tổng thống Viktor Yanukovych và phe đối lập.

 

Thỏa thuận đó, do Đức, Pháp và Ba Lan môi giới, đề cập tới bầu cử sớm, cải cách hiến pháp và lập chính phủ đoàn kết dân tộc.

 

Đại diện của Kremlin không ký vào thỏa thuận nhưng Nga có vẻ chấp nhận nó như giải pháp tốt nhất trong tình huống xấu.

 

Nhưng nó chỉ là những lời lẽ trên giấy.

 

Chưa đầy 24 giờ sau ông Yanukovych đã bỏ chạy, quốc hội truất quyền ông và bổ nhiệm tân tổng thống lâm thời từ phe đối lập.

 

Tốc độ của các diễn biến đã khiến Moscow hoàn toàn ngạc nhiên.

 

 

 

Các âm mưu của phương Tây chống lại Nga?

 

 

Theo cách nhìn của ông Putin, ông đang sống trong thế giới mà các nước phương Tây ngày đêm lập mưu để gây bất ổn cho Nga và cá nhân ông.

 

Ông vẫn nhớ Cách mạng Hoa Hồng ở Georgia hồi năm 2003, Cách mạng Cam ở Kiev trong năm sau đó.

Nga nghi ngờ phương Tây đạo diễn cả hai vụ này.

 

Gần đây hơn Điện Kremlin tố cáo phương Tây tài trợ và tiếp nhiệt cho các cuộc biểu tình trên đường phố phản đối Moscow.

 

Trong nhiều tháng qua, Nga đã tố cáo Hoa Kỳ và EU can thiệp vào Ukraine để chiếm ưu thế địa chính trị.

Hôm thứ Ba Tổng thống Putin nói việc ông Viktor Yanukovych từ chối ký thỏa thuận hợp tác với EU cuối năm ngoái "đơn giản đã được dùng làm cớ để ủng hộ các lực lượng đối lập trong cuộc tranh giành quyền lực... Đây không phải là lần đầu tiên các đối tác phương Tây của chúng tôi làm điều này ở Ukraine".

 

Lực lượng Ukraine ở Crimea bị lính thân Nga canh giữ

 

Rồi sau đó là vấn đề Nato.

 

Trong phỏng vấn với báo Kommersant hồi năm 2010, ông Vladimir Putin nhắc lại chuyện liên minh này đã từng hứa với Liên Xô sẽ không mở rộng quá ranh giới hiện nay.

 

"Họ lừa chúng ta theo cách thô thiển nhất," ông Putin kết luận.

 

Liệu việc xuất hiện chính phủ thân phương Tây ở Kiev có nghĩa là Ukraine sẽ vào Nato trong tương lai?

Moscow sẽ xem đó là đe dọa trực tiếp cho an ninh quốc gia của họ.

 

 

Liệu có thể làm gì...

 

 

 

Tại phương Tây, sự can thiệp của Moscow vào Crimea đã bị đả phá là "sự xâm lược tàn bạo".

Theo cách nghĩ của ông Putin, đó là sự đạo đức giả.

 

Ông luôn tận dụng mọi cơ hội để nhắc thế giới về sự can thiệp của Hoa Kỳ ở Iraq, Libya và Afghanistan.

Trong diễn văn tại Hội nghị An ninh Munich hồi năm 2007, ông Putin đả phá điều ông xem là "thế giới đơn cực" - một thế giới mà Hoa Kỳ là ông chủ duy nhất.

 

Ông kiên quyết bảo vệ điều mà Nga xem là lợi ích chính đáng của Nga trên thế giới - dù là ở Syria hay gần hơn, ở Ukraine.

 

Hơn nữa, với nhiều nước châu Âu dựa vào nguồn nhập khẩu nhiên liệu từ Nga và có lợi từ buôn bán với Moscow, Điện Kremlin tính toán rằng các đối thủ ở phương Tây sẽ không cả gan làm sứt mẻ đáng kể quan hệ với Nga trong vụ này.

 

Tổng thống Putin cả quyết rằng ông không muốn có chiến tranh với nhân dân Ukraine. Ông nói can thiệp của Nga là "nhân đạo" để bảo vệ người dân ở đó khỏi "hỗn loạn".

 

Nhưng lợi ích quốc gia của Nga là tối thượng với ông: đảm bảo được rằng tân chính phủ ở Kiev không thể đẩy Hạm đội Biển Đen khỏi Crimea và các nhà lãnh đạo mới của Ukraine phải cân nhắc kỹ trước khi bỏ Nga đi theo phương Tây.

 

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/world/2014/03/140306_putin_calculations.shtml

 

 

 

Một giải pháp được đề nghị mới nghe thấy có lợi cho cả mọi phía, nhưng có lợi nhất là Nga đem sức mạnh quân sự đặt chuyện đã rồi  và tiền để buộc Ukraine cho thuê cả một đảo quốc Crimea như Hồng Kông trước đây cho Anh thuê?

 

 

 

Có nên đem Crimea cho Nga thuê?

 

 

Robert Peston

Chủ biên kinh tế của BBC

Cập nhật: 16:19 GMT - thứ năm, 6 tháng 3, 2014

 

Liệu có giải pháp thương mại nào cho cuộc khủng hoảng tại Ukraine không?

  

Lord Owen, cựu ngoại trưởng Anh, người từng cố vấn về quyền lợi kinh doanh của Nga, cho rằng có.

 

Ông nói với tôi rằng theo ông, một thỏa thuận có thể đạt được nếu Nga đàm phán với Ukraine để thuê Crimea, điều mà ông coi là tương tự như việc Hoa Kỳ thuê Guantanamo ở Cuba.

 

Trên thực tế, Nga đã có sẵn một hợp đồng thuê với thời hạn đến tận 2042, với căn cứ hải quân chính của Nga đặt tại cảng biển Sevastopol của Crimea.

 

Được đàm phán từ hồi 1991, hợp đồng thuê sau đó được gia hạn thêm 25 năm hồi 2010.

 

Khi đó, hiệp ước chốt lại với việc Ukraine được Nga trợ giá đáng kể cho nguồn khí đốt từ Nga.

 

Nếu như hợp đồng thuê được thế giới coi là chấp nhận được về mặt đạo đức, thì chuyển sang thuê toàn bộ vùng Crimea sẽ là bước nhảy to lớn tới đâu?

 

Lập luận được nêu ra là thông qua việc ký hợp đồng thuê và đàm phán về giá thuê, thì ít nhất phần còn lại của Ukraine sẽ nhận được những lợi ích kinh tế từ việc để Nga chiếm đóng Crimea.

 

Mà điều này sẽ phù hợp lập luận của nhiều người, rằng hoạt động quân sự của Nga đã tỏ ra hiệu quả.

 

Ông Putin theo dõi kỹ hoạt động tập trận tại Nga trong lúc binh lính thân Nga chiếm quyền kiểm soát Crimea

 

Lord Owen cũng nói rằng lẽ tự nhiên các bên tham gia trong cuộc đàm phán như thế sẽ là Anh, Hoa Kỳ, Ukraine và Nga, bởi hồi 1994 các nước này đã đồng ý với việc tiếp tục sử dụng Sevastopol làm căn cứ hải quân của Hạm đội Hắc Hải của Nga; đây là nội dung được coi như một phần của thỏa thuận phổ quát hơn về vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân.

 

Điềm quan trọng ở đây là bất kể Nga đưa ra lý lẽ gì để biện hộ cho việc bảo vệ người Nga sinh sống tại Ukraine, thì với ông Putin, tầm quan trọng chiến lược của Sevastopol và Crimea cũng là rất lớn.

 

Ông Putin cần phải làm sao cho hạm đội Nga có quyền tiếp cận vùng nước ấm thuộc Ấn Độ Dương và Địa Trung Hải vào bất kỳ thời điểm nào trong năm.

 

Các nhà phân tích nói rằng sẽ không có chuyện Nga nhân nhượng hay hy sinh quyền tiếp cận này ở Crimea.

Dù sao thì có gì đó đặc thù kiểu "nước Nga hiện đại" khi đem khí đốt hoặc tiền ra đổi lấy quyền ra vào lãnh thổ.

 

Nó gợi lại cho người ta những chiến thuật thẳng thừng mà chính phủ Nga và vài đại gia sừng sỏ từng dùng, dẫn tới việc Rosneft, tập đoàn dầu khí quốc doanh khổng lồ của Nga, giành được quyền kiểm soát phần lớn TNK từ tay BP và các nhà tỷ phú khác.

 

Tôi không có ý nói rằng thế giới cần bị phân chia trên cơ sở ai có túi tiền nặng nhất và có cơ bắp quân sự khủng khiếp nhất.

 

Tôi cũng không nói sẽ dễ dàng tính toán một mức tiền hợp lý để thuê toàn bộ Crimea.

 

Nhưng một lựa chọn khác, là một khu vực cận kề thảm họa, có khi lại còn tồi tệ hơn nữa.

 

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/world/2014/03/140306_crimea_russia_ukraine.shtml