Gần một tháng qua, các tàu Trung Quốc và Philippines đã đối mặt với
nhau ở gần vùng tranh chấp tại Biển Đông. Bế tắc không có dấu hiệu chấm
dứt.
Với việc một đồng minh dính líu trong vụ đụng độ với Trung Quốc, thì Mỹ có nguy cơ sẽ bị cuốn vào vùng biển ngày càng nóng lên này. Cuộc đụng độ bắt đầu từ đầu tháng 4 khi tàu hải quân Philippines nỗ lực ngăn chặn một số tàu cá Trung Quốc mà họ cho là đang đánh bắt trái phép tại vùng biển Philippines tuyên bố chủ quyền - bãi cạn Scarborough. Trung Quốc đã điều vài tàu lớn, hiện đại hơn từ các cơ quan hàng hải dân sự để chặn lại, giúp các ngư dân thoát khỏi việc bị bắt giữ.
Mỹ, Philippines tập trận gần bãi cạn tranh chấp Scarborough. Ảnh: Reuters
Giờ đây, sau gần một tháng, các tàu từ hai nước từ chối rút lui trước khỏi vùng nước xung quanh bãi cạn. Trong khi ở mỗi nước, chủ nghĩa dân tộc ngày càng lên cao.
Tại Philippines, văn phòng tổng thống tuyên bố đơn phương đổi tên khu vực tranh chấp là bãi Panatag (Trung Quốc gọi là đảo Hoàng Nham). Tại Trung Quốc, một người dẫn chương trình tin tức của Đài Truyền hình Trung ương (CCTV) mới đây đã "nhỡ mồm" tuyên bố Philippines là một phần lãnh thổ Trung Quốc và Trung Quốc có "chủ quyền không tranh cãi" với quốc đảo này.
Trong khi đó, một vị tướng Trung Quốc đã viết bài bình luận, thúc giục hải quân nước này đối phó với Philippines bằng "cả hai nắm đấm" thu hút 174.000 phản hồi, phần lớn trong đó là ý kiến ủng hộ.
Vụ đụng độ mới đây chỉ là một trong hàng chục vụ việc xảy ra vì tuyên bố chủ quyền chồng lấn tại Biển Đông. “Trung Quốc rõ ràng chịu phần nhiều trách nhiệm trong cuộc đụng độ hiện nay. Họ tuyên bố chủ quyền với hầu hết Biển Đông, trên cơ sở các bằng chứng lịch sử hạn chế, mà không cung cấp căn cứ cơ bản và quan trọng cho những khẳng định chủ quyền đơn phương, sâu rộng", Andrew Billo của Asia Society cho biết.
Và Mỹ có bị hút vào cuộc tranh chấp lãnh thổ tại châu Á?
Đầu tháng 5, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã phác thảo những ưu tiên nổi bật của Mỹ tại Biển Đông: tự do hàng hải, thương mại không cản trở, duy trì hoà bình và ổn định, tôn trọng luật pháp quốc tế.
Hơn thế nữa, biển đang đóng vai trò cực kỳ to lớn như một lộ trình quốc tế của thương mại toàn cầu. Một nửa hàng hoá liên lục địa của thế giới đi qua Biển Đông, ước tính chiếm 1,2 nghìn tỉ USD thương mại với Mỹ mỗi năm (theo báo cáo tháng 1 của Trung tâm An ninh Mỹ mới - CNAS). Đây cũng là vùng biển có trữ lượng năng lượng giàu có ước tính hàng trăm nghìn tỉ mét khối khí tự nhiên và 130 tỉ thùng dầu còn nằm sâu dưới đáy biển.
“Tầm quan trọng địa chiến lược của Biển Đông là khó có thể phóng đại", tác giả báo cáo của CNAS viết. “Biển Đông có vai trò như yết hầu của Tây Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương”. Báo cáo nhấn mạnh, các lợi ích của Mỹ trong khu vực "đang ngày càng bị đe dọa" do "sự trỗi dậy kinh tế và quân sự của Trung Quốc".
Thực hiện bất kỳ hành động nào để bảo vệ các lợi ích ấy sẽ rung lên hồi chuông báo động tại Trung Quốc. Tháng trước, sau khi Mỹ điều động quân tới Philippines tham gia tập trận chung - gần như trùng khớp với vụ đụng độ giữa Trung Quốc và Philippines ở bãi Scarborough - Trung Quốc đã chỉ trích Mỹ can thiệp vào các vấn đề khu vực.
Từ đó, Mỹ tỏ ra thận trọng và khẳng định không đứng về phía nào trong cuộc tranh chấp.
Vấn đề phức tạp hơn nữa là khó khăn trong việc phân định sức nặng và giá trị của các tuyên bố chủ quyền.
Trong khi các nỗ lực ngoại giao bế tắc, thì ngư dân, các tàu dân sự mỗi bên sẽ tự xử lý vấn đề theo cách của họ. “Giờ đây, chúng ta đang đối mặt với nguy cơ xảy ra đụng độ hoặc xung đột gia tăng do thiếu chỉ dẫn rõ ràng về cách hành xử", Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Học viện Quốc phòng Australia nói. “Biển Đông giống như cái bồn tắm, nếu bạn đưa thêm nhiều tàu vào trong đó, sẽ có đụng độ".
Vậy Mỹ nên hành xử thế nào? Theo ông Thayer thì: “Mỹ nên tiếp tục ủng hộ Philippines. Đó là nước yếu hơn, và vì nếu Trung Quốc đụng độ với Philippines sẽ ảnh hưởng tới tuyên bố chủ quyền của các nước khác".
Một số chuyên gia khác lại cho rằng, tập trung chính của Mỹ là nên đảm bảo tự do cho các lộ trình thương mại toàn cầu, trong khi tránh xa những phức tạp của tranh chấp chủ quyền giữa các nước, bởi điều cuối cùng Mỹ quan tâm là có được sự ổn định khu vực và không cho phép xung đột leo thang hơn nữa.
Thái An (theo Global Post)
Với việc một đồng minh dính líu trong vụ đụng độ với Trung Quốc, thì Mỹ có nguy cơ sẽ bị cuốn vào vùng biển ngày càng nóng lên này. Cuộc đụng độ bắt đầu từ đầu tháng 4 khi tàu hải quân Philippines nỗ lực ngăn chặn một số tàu cá Trung Quốc mà họ cho là đang đánh bắt trái phép tại vùng biển Philippines tuyên bố chủ quyền - bãi cạn Scarborough. Trung Quốc đã điều vài tàu lớn, hiện đại hơn từ các cơ quan hàng hải dân sự để chặn lại, giúp các ngư dân thoát khỏi việc bị bắt giữ.
Mỹ, Philippines tập trận gần bãi cạn tranh chấp Scarborough. Ảnh: Reuters
Giờ đây, sau gần một tháng, các tàu từ hai nước từ chối rút lui trước khỏi vùng nước xung quanh bãi cạn. Trong khi ở mỗi nước, chủ nghĩa dân tộc ngày càng lên cao.
Tại Philippines, văn phòng tổng thống tuyên bố đơn phương đổi tên khu vực tranh chấp là bãi Panatag (Trung Quốc gọi là đảo Hoàng Nham). Tại Trung Quốc, một người dẫn chương trình tin tức của Đài Truyền hình Trung ương (CCTV) mới đây đã "nhỡ mồm" tuyên bố Philippines là một phần lãnh thổ Trung Quốc và Trung Quốc có "chủ quyền không tranh cãi" với quốc đảo này.
Trong khi đó, một vị tướng Trung Quốc đã viết bài bình luận, thúc giục hải quân nước này đối phó với Philippines bằng "cả hai nắm đấm" thu hút 174.000 phản hồi, phần lớn trong đó là ý kiến ủng hộ.
Vụ đụng độ mới đây chỉ là một trong hàng chục vụ việc xảy ra vì tuyên bố chủ quyền chồng lấn tại Biển Đông. “Trung Quốc rõ ràng chịu phần nhiều trách nhiệm trong cuộc đụng độ hiện nay. Họ tuyên bố chủ quyền với hầu hết Biển Đông, trên cơ sở các bằng chứng lịch sử hạn chế, mà không cung cấp căn cứ cơ bản và quan trọng cho những khẳng định chủ quyền đơn phương, sâu rộng", Andrew Billo của Asia Society cho biết.
Và Mỹ có bị hút vào cuộc tranh chấp lãnh thổ tại châu Á?
Đầu tháng 5, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã phác thảo những ưu tiên nổi bật của Mỹ tại Biển Đông: tự do hàng hải, thương mại không cản trở, duy trì hoà bình và ổn định, tôn trọng luật pháp quốc tế.
Hơn thế nữa, biển đang đóng vai trò cực kỳ to lớn như một lộ trình quốc tế của thương mại toàn cầu. Một nửa hàng hoá liên lục địa của thế giới đi qua Biển Đông, ước tính chiếm 1,2 nghìn tỉ USD thương mại với Mỹ mỗi năm (theo báo cáo tháng 1 của Trung tâm An ninh Mỹ mới - CNAS). Đây cũng là vùng biển có trữ lượng năng lượng giàu có ước tính hàng trăm nghìn tỉ mét khối khí tự nhiên và 130 tỉ thùng dầu còn nằm sâu dưới đáy biển.
“Tầm quan trọng địa chiến lược của Biển Đông là khó có thể phóng đại", tác giả báo cáo của CNAS viết. “Biển Đông có vai trò như yết hầu của Tây Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương”. Báo cáo nhấn mạnh, các lợi ích của Mỹ trong khu vực "đang ngày càng bị đe dọa" do "sự trỗi dậy kinh tế và quân sự của Trung Quốc".
Thực hiện bất kỳ hành động nào để bảo vệ các lợi ích ấy sẽ rung lên hồi chuông báo động tại Trung Quốc. Tháng trước, sau khi Mỹ điều động quân tới Philippines tham gia tập trận chung - gần như trùng khớp với vụ đụng độ giữa Trung Quốc và Philippines ở bãi Scarborough - Trung Quốc đã chỉ trích Mỹ can thiệp vào các vấn đề khu vực.
Từ đó, Mỹ tỏ ra thận trọng và khẳng định không đứng về phía nào trong cuộc tranh chấp.
Vấn đề phức tạp hơn nữa là khó khăn trong việc phân định sức nặng và giá trị của các tuyên bố chủ quyền.
Trong khi các nỗ lực ngoại giao bế tắc, thì ngư dân, các tàu dân sự mỗi bên sẽ tự xử lý vấn đề theo cách của họ. “Giờ đây, chúng ta đang đối mặt với nguy cơ xảy ra đụng độ hoặc xung đột gia tăng do thiếu chỉ dẫn rõ ràng về cách hành xử", Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Học viện Quốc phòng Australia nói. “Biển Đông giống như cái bồn tắm, nếu bạn đưa thêm nhiều tàu vào trong đó, sẽ có đụng độ".
Vậy Mỹ nên hành xử thế nào? Theo ông Thayer thì: “Mỹ nên tiếp tục ủng hộ Philippines. Đó là nước yếu hơn, và vì nếu Trung Quốc đụng độ với Philippines sẽ ảnh hưởng tới tuyên bố chủ quyền của các nước khác".
Một số chuyên gia khác lại cho rằng, tập trung chính của Mỹ là nên đảm bảo tự do cho các lộ trình thương mại toàn cầu, trong khi tránh xa những phức tạp của tranh chấp chủ quyền giữa các nước, bởi điều cuối cùng Mỹ quan tâm là có được sự ổn định khu vực và không cho phép xung đột leo thang hơn nữa.
Thái An (theo Global Post)
*
Mỹ 4 lần tuyên bố bảo vệ Philippines
Mỹ đã công khai tuyên bố bốn lần rằng, họ sẽ tuân thủ Hiệp ước phòng thủ chung 1951 quy định, quân đội Mỹ sẽ giúp bảo vệ Philippines nếu nước này bị tấn công, bộ Ngoại giao Philippines (DFA) cho biết.
Ảnh: wordpress
Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario đã đưa ra tuyên bố trên giữa
lúc cuộc đụng độ giữa tàu Trung Quốc và Philippines vẫn tiếp tục kéo
dài tại bãi cạn Scarborough.Ông Del Rosario nói, quan chức Mỹ đã công khai tuyên bố cam kết của họ để bảo vệ Philippines khi ông và bộ trưởng Quốc phòng Voltaire Gazmin gặp gỡ Ngoại trưởng Hillary Clinton và ông chủ Lầu Năm Góc Leon Panetta tại Washington vào tuần trước. DFA giải thích, tuy nhiên sự ủng hộ quân sự sẽ cần được quốc hội hai bên phê chuẩn.
Chính sách của Washington là không can thiệp vào cuộc cạnh tranh tuyên bố chủ quyền của một số quốc gia châu Á ở Biển Đông. Tuy nhiên, quan chức Mỹ công khai khẳng định, theo Hiệp ước phòng thủ chung, Mỹ có bổn phận trợ giúp Philippines nếu các lực lượng vũ trang, tàu thuyền công hay máy bay của họ bị tấn công.
Vào ngày 6/1/1979, Ngoại trưởng Mỹ khi ấy là Cyrus Vance đã viết thư gửi người đồng cấp Philippines Carlos Romulo nói rằng, Mỹ sẽ phản ứng "với bất kỳ vụ tấn công nào nhằm vào lãnh thổ Philippines cũng như vào lực lượng Philippines ở khu vực Thái Bình Dương", ông Del Rosario nhấn mạnh.
Ngày 24/51999, cựu đại sứ Mỹ tại Philippines Thomas Hubbard đề cập trong một bức thư gửi tới Ngoại trưởng Philippines khi đó là Domingo Siazon rằng, cựu bộ trưởng Quốc phòng William Cohen nói: “Mỹ coi Biển Đông là một phần của khu vực Thái Bình Dương".
Theo Hiến pháp Mỹ, Tổng thống - tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang - có thể điều quân ra nước ngoài nhưng phải thông báo cho quốc hội trong vòng 48h. Điều này cũng được quy định trong Nghị quyết về quyền lực chiến tranh của Mỹ năm 1973. Nghị quyết này cũng đặt ra những giới hạn như: quân đội Mỹ được triển khai trong 60 ngày, thêm 30 ngày thời gian rút quân nếu không có sự phê chuẩn của quốc hội.
Điều này có nghĩa là, sự phê chuẩn của quốc hội sẽ chỉ cần tới nếu việc can thiệp của quân Mỹ ở nước ngoài vượt quá 60 ngày.
Vào ngày 23/7/2011, trong cuộc gặp tại Washington, bà Clinton đã lần nữa xác nhận với ông Del Rosario rằng, Mỹ sẽ "tuân thủ các bổn phận trong hiệp ước với Philippines". Ngoại trưởng Mỹ đã nhắc lại cam kết tương tự trong cuộc đối thoại an ninh cấp cao đầu tiên giữa hai nước vào tuần trước.
Hồi đầu tháng trước, Manila và Bắc Kinh đã có nhiều tranh cãi xung quanh vụ đụng độ ở bãi cạn Scarborough ở ngoài khơi tây bắc Philippines. Vụ việc bắt đầu khi Philippines cho biết, tàu hải quân của họ đã phát hiện ra 8 tàu cá Trung Quốc ở bãi cạn. Philippines cho rằng, các tàu cá đã xâm nhập và đánh bắt trái phép ở khu vực này. Hai tàu hải giám Trung Quốc sau đó đã tới khu vực, ngăn không cho hải quân Philippines bắt giữ ngư dân và để cho tàu cá rút đi.
Báo chí Philippines hôm qua (9/5) đưa tin, các tàu hàng hải Trung Quốc đang cản trở ngư dân Philippines tiếp cận ngư trường truyền thống trong các đầm phá tại bãi đá ngầm Panatag (tên quốc tế là Scarborough - Trung Quốc gọi là Hoàng Nham), ngoài khơi tỉnh Zambales của Philippines. Theo nguồn tin quân sự Philippines, số tàu Trung Quốc tại bãi đá ngầm đã lên tới 33 tàu, tăng từ 14 chiếc tuần trước. Trong khi đó, Philippines chỉ có hai tàu ở khu vực này. Đó là tàu phòng vệ bờ biển BRP Edsa II và tàu của cục Ngư nghiệp và Tài nguyên thủy sản.
Manila đã yêu cầu Bắc Kinh giải quyết tranh chấp tại Tòa án quốc tế về Luật biển. "Chúng tôi không muốn leo thang căng thẳng”, người phát ngôn của Tổng thống Philippines Benigno Aquino nói với báo giới. "Vì thế, những gì chúng tôi làm hiện tại là xem xét tình hình và đưa trường hợp này ra tòa án quốc tế”.
Cả Trung Quốc và Philippines đều khẳng định bãi cạn Scarborough nằm trong phạm vi chủ quyền của mình. Manila khẳng định nó nằm trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế của Philippines được Công ước LHQ về Luật Biển công nhận. Còn Bắc Kinh thì viện dẫn chủ quyền với bãi cạn này từ thế kỷ 13.
Bãi cạn xảy ra vụ đụng độ nằm cách tỉnh Zambales của Philippines 124 hải lý và cách tỉnh Hải Nam (Trung Quốc) tới 472 hải lý. Đây là một trong số hàng trăm hòn đảo, bãi đá ngầm tranh chấp ở Biển Đông - vùng biển được tin là giàu trữ lượng dầu và khí, nguồn cá và có những tuyến vận chuyển quan trọng nhất thế giới. Trung Quốc đưa ra tuyên bố chủ quyền với hầu hết vùng biển này, dù Philippines và những nước khác cũng khẳng định chủ quyền ở Biển Đông.
Thái An (tổng hợp)
