Tuesday, February 21, 2012

Nghĩa cử và trách nhiệm: Vì sao VN cần một xã hội dân sự?

Xã hội dân sự là một hoạt động bình thường của các công dân trong một quốc gia tiên tiến, họ thuộc các tổ chức, quỹ từ thiện, những nhóm người tình nguyện có đầu óc theo đuổi những mục tiêu hướng thượng và chủ trương vô vụ lợi, cáng đáng những công việc an bang tế thế, giúp ích cho xã hội. Từ phạm trù học đường cho đến y tế và kế hoạch nhân sinh, họ đóng góp thì giờ, công sức, tiền của tùy theo khả năng riêng của mình để giúp đỡ cho những người nghèo khó, kém may mắn hơn mình.

Một quốc gia dân chủ và hợp hiến thường được thành lập với các định chế và các bộ phận chăm sóc, chú trọng đến lợi ích của người dân trong xã hội. Hoa kỳ là một trong những thí dụ điển hình. Từ những quỹ và khế ước giúp đỡ cho người dân như chương trình an sinh xã hội (Social Security program, được thiết lập dưới thời tổng thống Franklin D. Roosevelt (1935), nay trở thành một cơ quan trong ngành hành pháp) cho đến quỹ thất nghiệp (Unemployment Insurance trong Bộ Lao Động của Hoa Kỳ) cho đến chương trình Giáo Dục Công lập, miễn phí từ sách vở, bút viết cho đến các buổi ăn sáng và ăn trưa cho các học sinh nghèo, cho đến tiền trợ cấp xã hội (Social Service Department) giúp đỡ cho các gia đình có con em nghèo (Aid to Family with Dependent Children/AFDC) cho các em bé còn bú và trẻ nhỏ (Women, Infants and Children/WIC), cho đến chương trình trợ giúp y tế như (Medicare, Medicaids, Medical) cho đến Đạo luật Ứng xử Tích cực (Affirmative Action) đòi hỏi các đại học phải đắc lực thu nạp, tài trợ sinh viên nghèo, bắt buộc các công ty tư và cơ quan chính phủ phải mướn cho đủ túc số các thành phần da màu và thiểu số trong xã hội, kể cả những giao kèo đấu thầu của các cơ quan nhận tiền trợ cấp của chính phủ liên bang phải thêm điểm ưu tiên cho các thương gia da màu/thiểu số đang đấu thầu cạnh tranh với các công ty giàu mạnh khác, cho đến Chương trình trợ giúp cho Binh sĩ (G.I. Bill of Rights) cho Kế hoạch Nhà Đất của Liên bang (Federal Housing Administration, FHA, VA loan) giúp cho người nghèo, tậu và làm chủ (thật sự) nhà đất, v.v.. đều là những phương cách của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ nhằm san bằng những bất công trong xã hội và quá khứ. Chưa kể đến đạo luật bảo vệ người tật nguyền của Hoa Kỳ (Americans with Disabilities Act/ADA) mà ngay cả Âu châu cũng chưa ban hành.

Đây là những thành quả dân chủ lâu đời. Mặc dù vậy chính quyền không cản trở mà còn đón tiếp các tổ chức tự nguyện và thiện nguyện. Xã hội dân sự nói trên là những phần tử – không phải để thay thế trách nhiệm chính thức và thiết yếu của chính quyền đối với người dân – mà để đóng góp thêm cho xã hội được vận hành hiệu quả và toàn mỹ hơn trong một ý niệm thuần túy nhân bản.

Mặc dầu mang danh một quốc gia cộng hòa xã hội chủ nghĩa, Việt Nam ta không được như thế. Các tệ đoan và sự xuống cấp thê thảm của đạo đức trong xã hội đã cho thấy mức phá sản khủng khiếp của một chế độ Cộng sản hoang tưởng cộng với những tư lợi và tham nhũng xấu xa nhất của tư bản. (Xin không đề cử những thí dụ về học đường, thi cử, tốt nghiệp, và thủ tục đầu tiên khi nhập viện, hay xin việc làm ở các công sở, v.v.. ở Việt Nam). Do vậy, chúng ta thấy Việt Nam thật sự đã tiếm danh danh xưng xã hội chủ nghĩa, mà một nước tư bản như Hoa kỳ không những chăm lo cho con dân mà những khi xuất hiện những xu hướng lợi nhuận thái quá của các nhà tài phiệt làm chao đảo kinh tế và xã hội, họ cũng có những biện pháp và quy chế để điều tiết và chế tài nhằm chỉnh sửa lại hướng đi cho công bằng và nhân ái hơn.

Khoảng hai mươi năm lại đây người ta thấy có những tổ chức thiện nguyện ở hải ngoại đã đóng góp rất nhiều cho Việt-Nam. Không chùn bước với những khó khăn và rào cản của chính quyền các cấp trong việc chuyển giao trực tiếp tặng phẩm và tiền viện trợ đến những nạn nhân nghèo hay thiên tai, họ vẫn một lòng son sắt nỗ lực hoạt động, đóng góp không ngừng, hy vọng chắp vá được những thiếu thốn khổng lồ và toàn diện, hiện hành trên đẳng cấp quốc gia.

Thú thật tuy là người ủng hộ cho và đóng góp cho các tổ chức xã hội của người Việt hải ngoại, từ giáo dục cho đến cứu trợ bão lụt và tệ nạn buôn người, nhiều lúc tôi không hiểu công sức dã tràng rồi sẽ đi đến đâu? Có phải người ta có quyền nghi ngờ nhà nước Việt Nam cho phép những cố gắng thiện nguyện này nhằm giảm sức ép do những bức xúc vì hành xử bất công của nhà nước đối với nhiều thành phần dân oan trong nước gây nên, giúp họ rảnh tay trừng trị những tiếng nói trung thực mà họ cho là có hành vi chống đối hay tuyên truyền chống đối nhà nước?

Có phải nếu Việt Nam có những thay đổi, cải tổ về đường lối chính trị và hành chánh, giúp cho lợi ích và công bằng chung cho dân tộc thì những đóng góp xã hội sẽ bắt rễ, sinh sôi nảy nở giúp cho chuyện cứu rỗi người dân nghèo và những người thất cơ lỡ vận triệt để và tích cực hơn?

Có phải đạo đức và lương tâm của những người nắm giữ rường cột của đất nước sẽ trợ giúp đắc lực nhất cho việc thăng hoa tiến bộ của Việt Nam trên nhiều bình diện?

Còn không bất kỳ sự trợ giúp đỡ hướng thiện nào cũng chỉ là những vá víu tạm thời không giúp ích gì bao nhiêu cho quá trình thay đổi đạo đức xã hội và bộ mặt của chính quyền?

Sau đây, nhằm rộng đường dư luận xin giới thiệu với bạn đọc lời phê bình và nhận định của Luật sư Đỗ Quý Dân – một người đóng góp qua nhiều phương diện cho sự thành hình khả quan của một xã hội dân sự ở Việt Nam. Lời phản biện của anh đã phát xuất từ ta thán của tôi sau đây trên mạng xã hội Facebook nhân dịp cuộc biểu tình chống Trung quốc của người di dân Tây Tạng ở Hoa Kỳ:

“Sometimes I’m moving to tears watching ‘youthful idealism’ in action. Other times, I wonder what good charity would do if a people you help is not going to be free. Below is the Tibetans protest the DC visit by China’s next leader Xi Jingpin:
http://www.youtube.com/watch?v=vJiejH8Njp0http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&NR=1&v=zZxvGF4bgt0
a) Nhiều lúc tôi cảm động vì tuổi trẻ VN tình nguyện về VN làm việc thiện, nhưng đôi lúc thiển nghĩ sự giúp đỡ về vật chất sẽ đến đâu nếu tự do và công bằng không có ở VN?
b) Tôi buồn vì không thấy người Việt Mỹ biểu tình ở D.C. chống Tập Cận Bình (Xi Jinping) lãnh tụ số 1 tương lai của Trung quốc.” (NKThái Anh)

Phản biện của Luật sư Đỗ Quý Dân:

Không riêng gì Nguyễn Khoa Thái Anh, có rất nhiều người đặt vấn đề về những hoạt động từ thiện tại Việt Nam. Trong những vấn đề đặt ra, có một câu hỏi tương đối khá thực tế: “Sự giúp đỡ về vật chất sẽ đến đâu nếu tự do và công bằng không có ở Việt Nam?” Người đặt câu hỏi trên không hẳn là muốn nghe câu trả lời. Câu hỏi trên thực ra là một câu phê bình và nhận xét mà chúng ta có thể tóm tắt như sau: Thứ nhất, người đặt câu hỏi cho rằng các hoạt động từ thiện, và đặc biệt là những sự giúp đỡ về vật chất, không có giá trị thực sự, nếu không muốn nói là những việc làm vô nghĩa, đối với hiện trạng đất nước hiện nay. Thứ hai, công việc cấp bách hơn của người Việt là tìm cách đem được tự do và công bằng đến cho người Việt và nước Việt Nam. Những phê bình và nhận xét này có đúng không? Vì chúng ta ai cũng có thể chủ quan, có những định kiến, kinh nghiệm và tình cảm riêng biệt, nếu chúng ta không đưa ra được một vài mẫu số chung trước khi tìm hiểu vấn đề, cuộc đối thoại của chúng ta sẽ không bao giờ chấm dứt, và do đó không nên bàn luận ở đây. Tôi tạm đề nghị chúng ta đồng ý về ba điểm sau đây: Điểm thứ nhất, nếu có được sự thay đổi ở Việt Nam, sự thay đổi này phải bắt đầu từ trong nước. Người Việt hải ngoại chỉ có thể đóng vai trò thúc đẩy và hỗ trợ cho những thay đổi đó. Điểm thứ hai, hệ thống kiểm soát người dân của nhà nước cộng sản Việt Nam khá chặt chẽ, do đó người dân Việt Nam khó tạo được hoặc phổ biến những phong trào chống đối nhà nước hoặc đòi tự do và công bằng ở tầm mức lớn rộng để có thể tạo được những thay đổi đáng kể trong tình trạng hiện tại. Điểm thứ ba, từ ngày miền Bắc xâm chiếm miền Nam, chúng ta được chứng kiến một sự suy thoái về đạo đức, và sự suy thoái về đạo đức này đưa đến sự rối loạn trong gia đình và xã hội. Người Việt Nam nói chung là không ai tin ai để có được những sự kết hợp lâu dài ngõ hầu tạo nên một phong trào tranh đấu cho tự do và công bằng ở tầm mức khả quan. Nếu chúng ta có thể chấp nhận được ba điểm nêu trên, thì chúng ta sẽ thấy những hoạt động từ thiện rất có ý nghĩa. Vì người Việt hải ngoại không trực tiếp thay đổi được guồng máy nhà nước cộng sản, chúng ta phải tìm cách đến được với người dân trong nước. Muốn đến được với người dân trong nước, chúng ta phải chứng minh được tư cách của mình, phải nêu ra những tấm gương hy sinh, bất vụ lợi để người dân noi theo và từ đó tìm được niềm tin cần thiết cho một cuộc tranh đấu lâu dài. Không có phương cách nào hay hơn là dấn thân làm việc thiện, giúp đỡ về vật chất mà không đưa ra điều kiện nào. Người dân trong nước đủ sáng suốt để nhận ra những tấm gương đúng dắn. Hoạt động từ thiện không mang lại được tự do và công bằng cho người dân, nhưng có thể mang lại cho họ một niềm tin, một niếm an ủi là họ sẽ không cô đơn khi dấn thân vào những hoạt động có lợi ích chung cho tương lai dân tộc. Trên mặt thực tế, người Việt hải ngoại không đủ điều kiện hoặc khả năng để tạo nên một phong trào đòi hỏi tự do và công bằng trong nước vì chúng ta không có một guồng máy tổ chức quy mô, không đủ sức mạnh để trực diện đương đầu với guồng máy nhà nước cộng sản. Chúng ta lại không đủ đoàn kết để có thể đứng lại với nhau, tạo dựng được một tổ chức như thế. Thế đứng của người Việt trong nước còn quá yếu, mặc dù đã có những dấu hiệu khả quan về sự tiến bộ về tinh thần cũng như về khả năng tranh đấu. Điều người Việt hải ngoại có thể làm được là gieo những hạt giống cho tương lai. Không có hạt giống nào tốt hơn là những tấm gương hy sinh đứng ra tổ chức những hoạt động từ thiện, bất vụ lợi, vô điều kiện. Vì đạo đức trong nước bị suy thoái, người dân đâm ra nghi ngờ cả về đạo đức của người Việt hải ngoại. Họ không tin tưởng vào “Việt kiều” vì rất nhiều người Việt hải ngoại về nước có những thái độ và việc làm không tốt. Hơn nữa, nếu họ lên xem những trang blog của người Việt hải ngoại, họ chỉ thấy rất nhiều những lời chỉ trích nhà nước cộng sản bằng ngôn ngữ cực đoan, nhiều khi lại thô lỗ tục tằn, không đáng để họ nghe theo. Nếu người Việt hải ngoại tự đặt mình vào vai trò đỡ đầu, ít nhất là về tinh thần, cho người trong nước, chúng ta nên tự kiểm lại ngôn ngữ và hành động của mình. Để lấy một ví dụ, nếu con chúng ta bị người ngoài áp bức, chúng ta đem họ ra chửi rủa bằng ngôn ngữ bẩn thỉu, con của chúng ta nếu nghe được cũng sẽ không tin tưởng vào tư cách và tác phong của chúng ta, sau này bảo chúng làm gì cũng sẽ rất khó khăn. Nói tóm lại, tác phong của một số người Việt hải ngoại trong việc chống đối nhà nước cộng sản làm trở ngại nhiều hơn là hỗ trợ cho công cuộc tranh đấu đòi tự do và công bằng cho người dân. Thái độ cực đoan của một số người Việt hải ngoại làm cho người trong nước có cảm tưởng là họ thiếu sáng suốt, thiếu khả năng suy xét, để có thể trông cậy vào được khi có chuyện cần thiết. Ở đâu cũng có người xấu, người tốt, kể cả trong giới chính quyền Việt Nam hiện nay. Khi cực đoan, ta không thể chấp nhận được sự thật hiển nhiên này, và từ đó không thể lôi kéo được những người có phương tiện và khả năng (vì thuộc vào guồng máy chính quyền) để giúp người dân trong việc đòi hỏi tự do và công bằng cho bản thân và xã hội. Làm việc từ thiện ở Việt Nam là phải trực tiếp giao dịch với nhà nước, và do đó bôi xóa được cái hình ảnh cực đoan mà người dân trong nước rất e sợ. Về phương diện đạo đức, làm việc từ thiện là một thông điệp hữu hiệu để giảm bớt lòng nghi kỵ của người dân. Người dân khi được giúp đỡ về vật chất sẽ cảm kích người giúp đỡ họ. Chúng ta không cần phải đòi hỏi gì từ những người chúng ta giúp đỡ, nhưng chúng ta có thể chia sẻ với họ những suy tư của chúng ta về hiện trạng của đất nước, và qua sự chia sẻ đó có thể gieo mầm cho những tư tưởng về tự do và công bằng, và giúp cho đối tượng thấy được nhu cầu phải đòi hỏi những quyền đó cho mình và cho người khác. Từ nhu cầu đó, hỗ trợ bởi niềm tin mới tìm lại được từ những người Việt khác, nhất là từ những người hoạt động từ thiện, người dân sẽ đứng lên, từ từ nhưng vững vàng, để tiến bước trên hành trình xây dựng đất nước. Dưới sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước Việt Nam, cấp bách đòi hỏi tự do và công bằng là một điều vô cùng khó khăn, nếu không muốn nói là không thực hiện được. Sự đòi hỏi cấp bách đó mới thực sự là lý tưởng thiếu chín chắn, là phản ứng nhất thời của một bầu máu nóng bị dồn nén. Đây là sự nổi giận của người quan sát sự bất công từ một nơi xa, không đưa đến một kết quả cụ thể nào ngoại trừ la hét cho vơi đi cơn cuồng nộ. Thế cho nên, làm việc từ thiện là phương pháp thực tế để giúp cho người dân tìm được ý nghĩa và niềm tin trong việc đứng lên đòi hỏi công bằng và tự do cho đất nước. Và hoạt động từ thiện không phải là lý tưởng của tuổi trẻ chỉ đủ làm người khác xúc động. Những hoạt động này là nền móng vững chắc cho mọi công cuộc đấu tranh của người dân trong nước.

(Đỗ Quý Dân)

Phản hồi của NKTA:

Cám ơn anh Dân đã viết lên những lời tâm huyết đích thực, thấu tình đạt lý. Quen nhau đã lâu, hy vọng ít ra anh là người hiểu tâm tư của thằng này. Chẳng lẽ đem những đóng góp thiện nguyện riêng tư của mình ra kể lể? Đó là chưa nói đến những búa rìu dư luận của một số người quá khích trong cộng đồng hải ngoại thích chụp mũ, đánh phủ đầu mình chỉ vì chuyện cổ động và bào chữa cho tuổi trẻ khi chúng nỗ lực tranh đấu cho những kẻ bất hạnh và khốn cùng ở VN! Mình không ngại lời ong tiếng ve, nhưng cũng chẳng hãnh diện làm người đi giữa hai lằn đạn, nhất là khi lằn đạn thứ hai đến từ hậu cần, từ phía bạn mình!

Sometimes I’m moving to tears watching ‘youthful idealism’ in action. Other times, I wonder what good charity would do if a people you help is not going to be free. Below is the Tibetans protest the DC visit by China’s next leader Xi Jingpin:
http://www.youtube.com/watch?v=vJiejH8Njp0http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&NR=1&v=zZxvGF4bgt0

a) Nhiều lúc tôi cảm thấy xúc động vì tuổi trẻ VN tình nguyện về VN làm việc thiên, nhưng đôi lúc thiển nghĩ sự giúp đỡ về vật chất sẽ đến đâu nếu tự do và công bằng không có ở VN?

b) Tôi buồn vì không thấy người Việt Mỹ biểu tình ở D.C. chống Tập Cận Bình (Xi Jinping) lãnh tụ số 1 tương lai của Trung quốc.

Câu nói trên của tôi là một lời nói khích, xuất xứ từ một diễn đàn, một tổ chức xã hội do tuổi trẻ hải ngoại đảm trách. Dụng ý của tôi là khơi mào cho một cuộc tranh luận, nhắc nhở cho tuổi trẻ Việt-Nam — ngoài tay với của chúng với những nghĩa cử đáng quý vá víu nhất thời cho xã hội — còn có những sứ mệnh thiêng liêng hơn đòi hỏi sự tỉnh thức của những người lớn tuổi có trọng trách với dân tộc, với đất nước. Đó là chưa kể những tuổi trẻ khác chỉ vì tiếng nói trung thực của mình mà họ bị những kẻ đương quyền có phận sự và trách nhiệm thiêng liêng với tổ quốc cùm kẹp ở VN.

Ngoài ra, tôi cũng trách những kẻ (sĩ/trí thức) đánh võ mồm ở hải ngoại sao không noi gương, chung lưng đấu cật với những tuổi trẻ Tây Tạng, với Pháp Luân Công, chống sự xâm lấn của Trung quốc bằng cách biểu tình, chăng biểu ngữ trên cầu Arlington Memorial ở D.C., gởi thông điệp cho Tập Cận Bình đem về cho Đảng Cộng Sản Trung quốc? Đây là cơ hội ngàn vàng, cho thế giới tự do, cho truyền thông quốc tế chuyển đi toàn cầu mà không sợ nhà nước VN bắt bớ, kiếm chuyện!

© Nguyễn Khoa Thái Anh

© Đàn Chim Việt

0 comments:

Powered By Blogger