Lê Anh Hùng chuyển ngữ
Ngày 29.11.2013, tức chỉ 6 ngày sau khi Bộ Quốc phòng Trung Quốc
tuyên bố thiết lập Vùng Nhận diện Phòng không (ADIZ) trên Biển Hoa Đông,
chính quyền tỉnh Hải Nam đã âm thầm ban hành quy định đánh bắt cá mới
trên Biển Đông. Quy định này được loan báo vào ngày 3.12.2013 và có hiệu
lực từ ngày 1.1.2014.
Cả hai hành động này đều là đơn phương và nhằm mục đích củng cố cơ sở
pháp lý cho yêu sách biển đảo của Trung Quốc trên Biển Đông và Biển Hoa
Đông. Hành động của Trung Quốc thách thức chủ quyền quốc gia của các
nước láng giềng và tiềm ẩn nguy cơ gây căng thẳng và châm ngòi cho xung
đột vụ trang.
Quy định đánh bắt cá mới của tỉnh Hải Nam yêu cầu các tàu thuyền nước
ngoài muốn đánh bắt cá hay tiến hành khảo sát trên những vùng biển mà
Trung Quốc khẳng định chủ quyền phải được sự chấp thuận trước từ “cơ
quan hữu trách” của chính phủ.
Tỉnh Hải Nam khẳng định trách nhiệm quản lý hành chính đối với đảo Hải
Nam, quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Đông Sa, quần đảo Trường Sa “và các
vùng biển phụ cận”. Các vùng biển phụ cận rộng chừng 2 triệu km2 hay
khoảng 57% của 3,6 triệu km2 bao quanh bởi đường lưỡi bò mà Trung Quốc
đòi chủ quyền trên Biển Đông.
Những tàu thuyền đánh bắt cá hay khảo sát từ chối tuân thủ quy định sẽ
bị đuổi ra khỏi khu vực hoặc bị kiểm tra, tịch thu và chịu một mức phạt
lên tới 83.000USD. Chính quyền tỉnh Hải Nam cũng khẳng định quyền tịch
thu hải sản đánh bắt mà họ tìm thấy trên tàu thuyền bị thu giữ.
Trung Quốc có quyền chủ quyền đối với những vùng biển và thềm lục địa
nằm trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của mình. Chính quyền tỉnh Hải
Nam có quyền đặt ra những hạn chế đối với tàu thuyền nước ngoài muốn
đánh bắt cá trong khu vực 200 hải lý đó, nhưng họ phải tôn trọng quyền
đi lại của tất cả các tàu thuyền khác.
Trung Quốc cũng khẳng định chủ quyền đối với vùng biển bao quanh quần
đảo Hoàng Sa. Việt Nam phản bác yêu sách này. Cả Trung Quốc và Việt Nam,
với tư cách những quốc gia đã phê chuẩn Công ước LHQ về Luật Biển
(UNCLOS), không chỉ có nghĩa vụ phải kiềm chế hành động đơn phương mà
còn phải hợp tác và kiềm chế hành vi đe doạ vũ lực hoặc sử dụng vũ lực.
Tuy nhiên, những nghĩa vụ này từng bị vi phạm trong quá khứ.
Quy định mới của tỉnh Hải Nam cũng được áp đặt lên những vùng biển nằm
trong khu vực mà yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc chồng lấn lên các
vùng đặc quyền kinh tế mà Philippines và Việt Nam tuyên bố. Bất kỳ nỗ
lực nào nhằm áp đặt chủ quyền của Trung Quốc lên những vùng biển này đều
dễ khơi mào cho hành động chống trả và có thể dẫn đến xung đột vũ trang
trên biển.
Tuy nhiên, khía cạnh gây tranh cãi nhất của quy định đánh bắt mới lại
liên quan đến khái niệm mà người ta vẫn thường gọi là vùng biển quốc tế.
Tất cả các tàu thuyền đánh bắt cá và khảo sát đều có quyền tự do đi lại
trên vùng biển quốc tế. Bất kỳ nỗ lực nào của Trung Quốc hòng gây khó
dễ cho những tàu thuyền này đều có thể coi là hành động “cướp biển đội
lốt nhà nước”. Điều này rất có thể sẽ kéo theo việc kiện tụng quốc tế
nhằm vào tàu thuyền Trung Quốc liên quan.
Trung Quốc rất khó có thể áp đặt được lệnh cấm này trên những vùng biển
mênh mông mà tỉnh Hải Nam đòi chủ quyền. Bất chấp khả năng áp đặt luật
biển không ngừng tăng lên, kể cả việc sáp nhập một số cơ quan vào lực
lượng cảnh sát biển mới, Trung Quốc vẫn thiếu máy bay và tàu thuyền tuần
tra biển để thường xuyên giám sát cả khu vực mênh mông này. Thực tế này
dẫn đến khả năng là Trung Quốc có thể “ưu tiên” áp dụng quy định trên
cho ngư dân Philippines. Điều này sẽ gây thêm áp lực lên Manila và làm
tăng chi phí của hành động kháng cự chính trị mà họ nhằm vào Trung Quốc
liên quan đến tranh chấp lãnh thổ giữa hai bên.
Quy định đánh bắt mới của chính quyền tỉnh Hải Nam cũng có nguy cơ làm
xói mòn những nỗ lực ngoại giao của các quan chức Trung Quốc và Việt Nam
nhằm quản lý cuộc tranh chấp lãnh thổ giữa hai bên. Tháng Mười vừa qua,
trong chuyến thăm của Thủ tướng Lý Khắc Cường tới Hà Nội, hai bên đã
đồng ý thiết lập đường dây nóng giữa hai bộ nông nghiệp nhằm giải quyết
tức thời những sự cố liên quan đến hoạt động đánh bắt cá. Hai nước cũng
đã nhất trí thành lập một nhóm công tác về hợp tác hàng hải.
Mặc dù vẫn còn những vụ lẻ tẻ liên quan đến tàu thuyền của chính phủ
Trung Quốc và tàu thuyền đánh cá của Việt Nam, song số vụ được báo cáo
công khai kể từ cuối năm ngoái dường như đã giảm mạnh. Quy định đánh bắt
mới làm tăng khả năng xu hướng này sẽ bị đảo ngược.
Ngay sau khi chính quyền tỉnh Hải Nam ban hành quy định mới, nhiều nước
bị ảnh hưởng đã tìm kiếm lời giải thích từ phía Bộ Ngoại giao Trung
Quốc. Philippines là quốc gia lớn tiếng nhất trong việc chỉ trích quy
định đánh bắt cá của tỉnh Hải Nam. Trong một tuyên bố ngày 10.1 vừa qua,
Bộ Ngoại giao Philippines đã nêu rõ rằng quy định mới “làm gia tăng
căng thẳng, phức tạp hoá tình hình trên Biển Đông một cách không cần
thiết và đe doạ hoà bình và ổn định trong khu vực”.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng tuyên bố tương tự: “Việc
áp đặt quy định mới này lên hoạt động đánh bắt cá của các nước khác
trên các khu vực tranh chấp ở Biển Đông là một hành động khiêu khích và
tiềm ẩn nguy hiểm.”
Tuy ban đầu tỏ thái độ im lặng, song Việt Nam cuối cùng cũng đưa ra phản
ứng trước quy định đánh bắt cá mới một vài ngày sau khi Việt Nam và
Trung Quốc tổ chức vòng hiệp thương đầu tiên về hoạt động khai thác
chung tài nguyên trên biển ở Bắc Kinh như một diễn biến tiếp nối sau
chuyến công du của Thủ tướng Lý Khắc Cường vào năm ngoái. Phát ngôn viên
Bộ Ngoại giao Việt Nam đã gọi quy định mới này là “phi pháp và vô giá
trị” và tuyên bố: “Việt Nam yêu cầu Trung Quốc bãi bỏ hành động sai
trái nêu trên, đồng thời đóng góp thiết thực vào việc duy trì hoà bình
và ổn định trong khu vực.”
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phản ứng trước sự chỉ trích với cái phong
cách mà họ từng ứng phó với những lời phàn nàn trong quá khứ. Theo quan
điểm của Trung Quốc, hành động của các cơ quan chức năng là “hoàn toàn
bình thường và là một phần trong thông lệ của các tỉnh thành Trung Quốc
tiếp giáp với biển nhằm thiết lập các quy tắc khu vực theo luật pháp
quốc gia để điều chỉnh hoạt động bảo tồn, quản lý và khai thác tài
nguyên sinh học biển”.
Hai dấu hỏi vẫn lơ lửng trên đầu những diễn biến mới trong tương lai.
Đầu tiên, liệu Trung Quốc có đi đến thiết lập một vùng nhận diện phòng
không trên Biển Đông hay không? Tháng 11 năm ngoái, khi Bộ Quốc phòng
Trung Quốc tuyên bố về ADIZ trên Biển Hoa Đông, họ cũng nêu rõ là “Trung
Quốc sẽ thiết lập các vùng nhận diện phòng không khác vào thời điểm
thích hợp sau khi hoàn tất việc chuẩn bị”.
Câu hỏi thứ hai là diễn biến mới nhất này sẽ tác động ra sao đến các
cuộc thương thảo sắp tới giữa Trung Quốc và ASEAN về một Bộ Quy tắc Ứng
xử trên Biển Đông. Trong quá khứ, một số thành viên ASEAN đã đứng ngoài
sự chỉ trích công khai mà Philippines nhằm vào Trung Quốc. Nếu ASEAN
không thể đạt được sự đồng thuận về cách thức ứng phó với sự quyết đoán
mới của Trung Quốc trên Biển Đông thì điều này sẽ có lợi cho Trung
Quốc./.
Bản Anh ngữ: The Diplomat
0 comments:
Post a Comment