Tiên học Lễ

(lượm lặt và tạp ghi)

Người chuyển bài: PV Dũng

2016-01-12

Hôm nay tôi xin ghi lại vài " cảm nhận" sau khi lướt mạng đọc và biết chút ít chuyện đời đang xẩy ra hiện nay. Chuyện kể một ông nội từ Hà Nội vào thăm cháu trai đích tôn ở Sàigòn. Đây hẳn là một danh gia vọng tộc bởi vì đứa cháu nội được học trường Quốc Tế, dĩ nhiên tốn kém bạc triệu là chuyện nhỏ. Chuyện kể rằng:

“Vào thăm gia đình con trai ở Sài Gòn, tôi thấy cháu mình xa lạ quá. Buổi chiều, thằng cháu đích tôn đi học về, thấy mẹ ra mở cổng, nó liến thoắng “hello mama”, nhảy lên hôn mẹ một cái rồi chạy thẳng vào phòng riêng, mặc kệ ông nội đứng chơ vơ ngay bậc tam cấp. Tôi buồn! Cứ cho là nó không nhớ ông nội (vì mấy năm rồi không gặp) nhưng thấy người lạ, người lớn tuổi trong nhà thì phải chào hỏi chứ. Thêm một nỗi buồn nữa là cháu không thèm quan tâm tại sao tôi lại có mặt trong nhà. Tắm rửa xong, cháu đi thẳng ra phòng khách bật tivi xem phim hoạt hình, không thèm nhìn tôi lấy một cái.

Tôi lại gần, đem quà ông mua từ Hà Nội cho cháu. Nó nhìn tôi xa lạ rồi nói một câu nửa tiếng Anh, nửa tiếng Việt khiến tôi không hiểu, phải cầu cứu đến con dâu. Con dâu tôi giải thích là do thằng cháu học trường quốc tế nên hạn chế dùng tiếng Việt mà chỉ dùng tiếng Anh. Trường quốc tế dạy theo kiểu Tây để các cháu sau này hội nhập với thế giới nên cháu không biết chuyện thưa gửi... Thì ra thế !"

Câu chuyện kết có hậu vì với nhận xét hợp lý của bố chồng, người con dâu này đã xin chuyển trường cho con chỉ vì đi học trường quốc tế cháu bé sẽ quên hết lễ nghĩa. Chị tâm sự:

“Vợ chồng tôi đều đã có thời gian đi tu nghiệp ở châu Âu nên việc dạy con rất thoáng. Thoáng nên mới cho bé đi học ở trường quốc tế để cháu được giáo dục tính tự lập, sự sáng tạo và có cơ hội phát huy hết năng khiếu của mình. Không ngờ mới hết lớp 1, tôi thấy bé thay đổi hẳn, không biết “trên dưới” là gì. Bé nói chuyện với người lớn cứ như bạn đồng trang lứa, không “dạ - thưa” mà cũng không biết nhún nhường. Trong mọi tình huống, mọi hoàn cảnh bé luôn thể hiện mình là trung tâm, mình hiểu biết hơn người khác. Đặc biệt, tôi phát hiện ở bé một tính xấu: cái gì cũng nghĩ đến mình trước tiên, sau đó mới đến người khác. Ví dụ: tôi gọt một quả xoài, bé sẽ giành ăn hai cái má xoài, còn hai bên hông mới chia cho em gái. Khi tôi phân công việc nhà, bé cũng giành làm việc nhẹ nhàng, còn việc nặng nhọc để phần em gái. Tôi đã góp ý với nhà trường về mục tiêu giáo dục, họ trả lời thẳng là họ dạy cho học sinh quốc tế, học sinh đa văn hóa chứ không phải học sinh Việt Nam”.

Hết phần lượm lặt trên mạng, hết phần nói xấu quê nhà Việt Nam. Bây giờ chúng ta hãy xem tình trạng giới trẻ ở hải ngoại như thế nào.

Tôi sẽ không chứng minh được bằng kiểm tra và thống kê (chuyện có thật hay không, nếu có thì bao nhiêu phần trăm) mà xin để quý vị tự kiểm nghiệm, tôi chỉ nêu lên một giả định, còn đúng hay sai xin miễn bàn. Nếu chúng ta thay cháu bé ở Việt Nam bằng những người lớn hải ngoại quãng 30 tuổi đi, họ có công ăn việc làm, có nhà có xe, có thể cũng đã có gia đình riêng... nhưng họ đối với cha mẹ, ông bà chắc cũng giống cháu bé trong truyện mà thôi.

Điểm tôi xin nhấn mạnh là họ (1) không biết “trên dưới”, và (2) luôn luôn nghĩ đến mình trước tiên. Khi phạm lỗi, may mắn là chúng vỗ vai, xoa lưng người trên (xem như bằng vai, đồng trang lứa) mà lí nhí "I'm sorry". Đúng ra là chúng phải chắp tay, cung kính xá mà thưa gửi đàng hoàng: "Thưa ông nội, con xin lỗi đã vô lễ với ông." Tất cả chỉ là vì chúng nó không được "tiên học lễ", cái học đầu tiên là phải biết lễ phép cái đã, tóm lại chúng nó đã thành bọn "mất dạy" cả rồi

! Tôi không chủ trương phải áp đặt 5 điều xa xưa gọi là ngũ thường, đó là:

• Nhân: có lòng thương người khác, không phải chỉ biết nghĩ đến mình
• Nghĩa: phải biết ơn những điều mình thụ hưởng được từ người khác, nhất là công nuôi dạy mình
• Lễ: phải biết trên dưới, giữ phép tắc mà xã hội, tập tục đã đề ra
• Trí: dĩ nhiên phải mở mang trí tuệ để mà biết sống với đời
• Tín: Tạo được sự tin tưởng nơi người khác, trung thực, không dối trá

Bởi thế:

• Người không có Nhân thì sẽ thành kẻ độc ác.
• Người không có Nghĩa thì sẽ thành kẻ bội bạc.
• Người không có Lễ thì sẽ thành kẻ vô phép.
• Người không có Trí thì sẽ thành kẻ ngu ngốc.
• Người không có Tín thì sẽ thành kẻ giả dối.

Tại sao lại lẩm cẩm chuyện này ? Tại vì tôi già rồi, sống nay chết mai, nếu tôi có làm cho thế gian này đẹp đẽ thêm chút nào thì cũng là chuyện nên làm.

-------

Ý kiến độc giả: 

Từ thời Pháp thuộc cho đến tháng 4 năm 1975, rất nhiều gia đình ở miền Nam VN đã cho con đi học "trường Tây" từ thuở bé con, chúng hấp thụ văn hóa Pháp và nói tiếng Pháp ngon lành như tiếng Mẹ đẻ... ấy thế mà chúng vẫn là người Việt biết lễ độ và lịch sự, bao nhiêu quan chức của VNCH dù nói rành tiếng Pháp và cư xử như Tây, nhưng sự lễ độ cổ truyền của văn hóa Việt nơi họ không hề phai lạt hay mất mát. Vậy tại sao con cái của thời đại bây giờ, cho đi học "trường quốc tế" thì lại mất dạy và chẳng biết lễ độ đối với người lớn và có thói quen ích kỷ như vậy ? Phải chăng giáo dục của trường quốc tế khác với các "trường Tây" của thời trước năm 1975 ? Không phải thế !! Ở trong các trường "Tây" và "trường quốc tế" người ta cũng không dạy lễ độ như chúng ta tưởng, họ không chú trọng đến châm ngôn "Tiên học lễ, hậu học văn" của văn hóa cổ truyền Việt. Muốn duy trì sự lễ độ cho con cái thì phải ý thức rằng: "Tiên học lễ ở nhà, hậu học văn ở trường". Giáo dục lễ độ là phải do cha mẹ dạy cho con cái ở ngay trong gia đình để chúng có thói quen và nề nếp chứ không "bán cái" cho người ngoài. Tục ngữ VN có câu "Dạy con từ thuở lên ba". Sự mất dạy của con cái chính là cái sai sót lỗi lầm của bậc cha mẹ không chú ý dạy dổ chúng khi còn tấm bé. Thuở còn măng non, dù chúng nó ra đường học hư mà về nhà được cha mẹ răn dạy kỹ lưỡng thì chúng nó vẫn biết lễ độ và vâng lời. Chỉ khi nào xã hội đã tước đi quyền dạy dổ của cha mẹ lên con cái, (chẳng hạn ở Mỹ, cha mẹ đánh con khi chúng gan lì thì bị cảnh sát cảnh cáo và phạt, ở chế độ CS thì con cái được quyền dạy dổ và đấu tố cha mẹ chúng vv...) thì khi đó cha mẹ mới nên than phiền mà thôi.

Biết bao nhiêu gia đình ở VN cũng như ở hải ngoại vẫn có con cái ngoan hiền và lễ độ... thì phải chăng công lao này là do giáo dục nhà trường hay là do sự tận tâm giáo hóa của bậc cha mẹ ?

Nói chung, chỉ vì cha mẹ quá bận rộn kế sinh nhai cho nên phó mặc con cái của mình cho giáo dục của xã hội (hoặc là quá ngu cứ tưởng cái gì của nước ngoài đều hoàn hảo), và hậu quả là họ đã rước sự "vô giáo dục" của xã hội vào gia đình của mình.

JB Trường Sơn