Elizabeth C. Economy,Trần Ngọc Cư dịch
- Quyền lực đã bắt đầu đến tay người dân Trung Quốc (TQ). Khi các quan
chức chóp bu của TQ đang hội họp tại Bắc Đới Hà để đúc kết việc lựa chọn
ban lãnh đạo mới cho đất nước, đầu óc họ còn bị ám ảnh bởi một giai cấp
chính trị khác ngày càng có sức mạnh – đó là người dân TQ.
Từ Bắc Kinh đến Giang Tô đến Quảng Đông, công
dân TQ đang vận động để tiếng nói của họ được lắng nghe trên Internet và
hành động của họ được cảm nhận trên đường phố. Chẳng hạn trong vụ ngập
nước khủng khiếp tại Bắc Kinh vào cuối tuần qua. Cho đến thời điểm này,
theo ước tính của chính quyền địa phương, vụ ngập nước này đã gây ra
1,88 tỉ đôla thiệt hại, khiến 65.000 cư dân phải sơ tán và 77 người
thiệt mạng. Chính quyền địa phương rõ ràng thiếu chuẩn bị: hệ thống báo
động trước không hoạt động; tin tức cho biết nhân viên cảnh sát bận viết
giấy phạt cho các xe cộ bị bỏ lại trên đường hơn là giúp đỡ người dân
đang cần cứu hộ; và công nhân tại các trạm thu lộ phí vẫn tiếp tục thu
tiền khi dân chúng hốt hoảng cố thoát con nước đang dâng cao. Sự chỉ
trích của người dân đối với cách thức chính phủ đối phó cuộc khủng hoảng
này vẫn tiếp diễn không khoan nhượng, và ngay cả tờ Hoàn cầu Thời báo
của Nhà nước cũng nói rằng uy tín của chính phủ bị thiệt hại vì đã đáp
ứng yếu ớt trước sự mong đợi của dân chúng.
Nhân
viên cứu hộ và người dân đứng cạnh chiếc xe bị mắc kẹt đang được kéo
khỏi một đường phố bị ngập nước bên dưới cầu vượt Quảng Cừ Môn trong cơn
mưa to ở Bắc Kinh ngày 21 tháng Bảy, 2012. (Joe Chan / Courtesy
Reuters)
Nhưng
trong những biểu hiện đáng lưu tâm, sự thụ động của chính phủ đã trở
thành một câu chuyện phụ. Người dân Bắc Kinh không ngóng cổ chờ mong các
quan chức làm theo lẽ phải. Như tờ Thời báo Kỹ thuật số Trung Quốc
(China Digital Times) mô tả, diễn đàn xã hội Weibo đã trở nên sinh động
vì những lời đề nghị giúp đỡ như: “Tôi ở gần Cổng Đông đền Thiên Đàn
.
Nếu bà con nào gần đó cần nghỉ ngơi, xin mời đến nhà tôi…”; “Văn phòng
tôi ở Tả Gia Trang A2 Vườn Hữu nghị Bắc Kinh 1-6H. Chúng tôi có nước,
chút thức ăn, TV, máy vi tính, wifi, giường, ghế xôfa, bộ bài Tam Quốc
Sát và vòi tắm nóng! Tất cả miễn phí!...” Hàng trăm người đã lái xe đến
sân bay Thủ đô Bắc Kinh để ra sức giúp đỡ trên 80 ngàn hành khách bị mắc
kẹt tại đó.
Đi về phía Nam duyên hải TQ, một dạng thức khác
của quyền lực người dân đã bắt đầu xuất hiện, một thế hệ mới những nhà
hoạt động chính trị đang thành hình. Tại huyện Khải Đông, tỉnh Giang Tô,
những lo ngại về y tế cộng đồng đã thúc đẩy hàng ngàn học sinh trung
học và các thành phần khác tổ chức biểu tình để ngăn chặn việc xây cất
một nhà máy xử lý nước cống mới. Nhờ Internet, học sinh đã tìm được sự
khích lệ từ cuộc biểu tình vào tháng Sáu tại huyện Thập Phương, tỉnh Tứ
Xuyên, nơi hàng ngàn người (kể cả học sinh trung học) đã chặn đứng kế
hoạch xây một nhà máy hợp chất đồng-molybden. Với cuộc biểu tình tại
huyện Khải Đông được dự trù diễn ra vào thứ Bảy này [28-7], các quan
chức địa phương đang làm việc ngoài giờ để chặn đứng cuộc xuống đường,
thậm chí còn kêu gọi các giáo viên đang nghỉ hè phải trở về để buộc học
sinh phải ở nhà.
Đi thêm về phía Nam, tại huyện Phật Sơn, tỉnh
Quảng Đông, nông dân TQ một lần nữa đã xuống đường trong một nỗ lực kiếm
tìm công lý, chống lại tệ tham nhũng của quan chức địa phương và nạn
cưỡng chiếm đất đai bất hợp pháp. Ở đây cũng thế, Internet tỏ ra là một
yếu tố quyết định: người dân địa phương phát hiện trước tiên các vụ bán
đất bất hợp pháp nhờ đọc các website chính phủ.
Quan chức TQ đang tìm phương cách hữu hiệu nhất
để lèo lái một hiện tượng ngày càng phổ biến là quyền lực của người dân
đang được thể hiện qua Internet. Chắc chắn là, các quan chức đang ra sức
vận dụng công nghệ thông tin này để gửi thông điệp của chính mình đến
người dân. Nhiều quan chức và văn phòng chính phủ có tài khoản (account)
trên mạng Weibo mà họ có thể sử dụng để liên lạc trực tiếp với cử tri
của mình: trong một huyện của tỉnh Chiết Giang, một bài kiểm tra về khả
năng viết (writing test) trên mạng xã hội Weibo hiện nay được đưa vào kỳ
thi thăng thưởng cho các viên chức địa phương. Và, mặc dù các cơ quan
kiểm duyệt của Đảng đã phản ứng mạnh tay đối với các chỉ trích liên quan
việc thành phố Bắc Kinh đối phó nạn ngập lụt vừa qua, người phát ngôn
của thành phố Bắc Kinh, bà Vương Huệ, đã dùng tài khoản cá nhân để trả
lời những lo lắng của người dân một cách tương đối cởi mở và trực tiếp.
Bà gọi những bất bình của người dân là “rất bình thường” và nhìn nhận
rằng chính phủ còn nhiều thiếu sót.
Một số quan chức trong ban lãnh đạo Đảng cũng
nhìn nhận rằng thách thức mà họ đang gặp phải trong việc xây dựng một
guồng máy quản trị quốc gia hữu hiệu không phải chỉ là đưa ra các thông
điệp hay ho. Tại một cuộc họp các bí thư thành uỷ mới đây, ông Lý Nguyên
Triều, người trông coi việc bổ nhiệm các quan chức, trong địa vị là
người đứng đầu Ban Tổ chức Đảng và có khả năng vào Ủy ban Thường vụ Bộ
Chính trị, đã nói rất mạnh về nhu cầu là các bí thư đảng bộ địa phương
phải “hiểu và tuân theo ý dân”. Ngoài ra, ông còn nhấn mạnh các quan
chức phải hiểu rằng trên cơ bản họ chỉ là “đầy tớ của dân” và rằng sự
thoả mãn của người dân là cái thước cơ bản nhất để đo công tác của các
quan chức.
Thông điệp của Lý Nguyên Triều là điều được đưa
ra nhiều lần trong những năm gần đây, nhưng rõ ràng là ít có hiệu quả.
Nhưng, hình như những tác nhân chính trị mới của đất nước – người dân
Trung Quốc – đã nghe qua thông điệp của họ Lý và càng muốn lên mạng
xuống đường để cho các quan chức địa phương biết rằng họ không thể quên
nó.
E. C. E.
Elizabeth
C. Economy là nhà nghiên cứu thâm niên thuộc Chương trình C.V. Starr và
là giám đốc Ban Nghiên cứu châu Á tại trung tâm nghiên cứu chính sách
Council on Foreign Relations tại Hoa Kỳ.
Dịch giả gửi trực tiếp cho BVN.
0 comments:
Post a Comment