Mỹ tiếp tục thách thức Trung Quốc ở biển Đông

Đô đốc Jonathan Greenert, Tham mưu trưởng Hải quân Hoa Kỳ tại Pentagon hôm 11/9/2014.

AFP photo

Hoa Kỳ mới đây tiết lộ thông tin cho biết Malaysia đã đề nghị Mỹ sử dụng một trong các căn cứ không quân của nước này để thực hiện các chuyến bay do thám ở khu vực biển Đông. Khả năng máy bay do thám của Mỹ bay ở vùng biển Đông tạo thách thức ra sao trước những hành động lấn lướt gần đây của Trung Quốc?

Thông tin mới đây về việc Malaysia cho phép Hoa Kỳ sử dụng căn cứ không quân của nước này để thực hiện các chuyến bay do thám ở biển Đông có thể nói là một động thái hiếm hoi của Malaysia liên quan đến vấn đề tranh chấp biển Đông với Trung Quốc và theo một số chuyên gia thì đây có thể là một thách thức mới với Trung Quốc ở biển Đông.

Mỹ gia tăng sự hiện diện

Hôm 8 tháng 9, tại một diễn đàn quân sự ở Washington DC, đô đốc Jonathan Greenert, Tham mưu trưởng Hải quân Hoa Kỳ cho biết Malaysia mới đây đã đề nghị cho phép Mỹ sử dụng một căn cứ không quân của nước này để thực hiện các chuyến bay do thám bằng máy bay P-8 Poseidon ra biển Đông. Giải thích về động thái mới này, Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, thuộc trường đại học George Mason, Hoa Kỳ nhận định.

Thứ nhất là Trung Quốc càng ngày càng hành xử hung hăng hơn. Thứ hai nữa là  máy bay vừa rồi của Mỹ bị máy bay Trung Quốc xách nhiễu, thì Mỹ không chấp nhận, vì Mỹ muốn kiểm soát, muốn biết các động thái của Trung Quốc, các động thái quân sự của Trung Quốc vì Mỹ không tin Trung Quốc, cho rằng Trung Quốc không minh bạch. Mỹ xác nhận với Trung Quốc là sẽ tiếp tục làm như vậy.

Tuyên bố mới của đô đốc hải quân Hoa Kỳ Jonathan Greenert được đưa ra chỉ một ngày trước khi Phó Chủ tịch quân ủy Trung ương Trung Quốc PHạm Trường Long cảnh báo Cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Susan Rice rằng Mỹ nên ngừng ngay các chuyến bay do thám gần bằng máy bay P-8 Poseidon trên vùng biển Đông và gần bờ biển Trung Quốc.

Hồi tháng trước, một chiếc chiến đấu cơ của Trung Quốc đã bay gần sát một chiếc P-8 ở ngoài khơi đảo Hải Nam. Hai chiếc máy bay chỉ bay cách nhau khoảng 30 feet và gần đụng nhau.

Mặc dù thông tin mới chưa được phía Malaysia chính thức xác nhận, nhưng theo đánh giá của giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, thông tin này là khả tín vì nó được xác nhận bởi đô đốc hải quân Hoa Kỳ và nó phù hợp với những hành động gần đây của Mỹ trong việc tăng cường sự hiện diện ở biển Đông.

Ít lâu nay Mỹ đã nói là thứ nhất là củng cố đồng minh, thứ hai là tăng cường quan hệ quân sự với các đối tác, Mỹ đã ký hiệp ước sử dụng các căn cứ cơ sở nếu cần và Mỹ đang làm dần dần và trong trường hợp của Malaysia như thế này cũng là trong trường hợp sử dụng cơ sở để làm phòng thủ chung.

Mới đây, nhân chuyến thăm của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama tới Philippines, nước cũng đang có tranh chấp chủ quyền gay gắt với Trung Quốc ở biển Đông, Hoa Kỳ và Philippines đã ký thỏa thuận theo đó Philippines cho phép gia tăng sự có mặt của quân đội Mỹ tại Philippines.

Báo New York Times hôm 13 tháng 9 trích lời một nhà ngoại giao châu Á giấu tên cho biết Malaysia và Mỹ đang thảo luận việc cho phép Hoa Kỳ sử dụng căn cứ không quân ở bang Sabah miền đông bắc nước này.

Ngoài ra, theo Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, việc máy bay Mỹ được sử dụng căn cứ không quân của Malaysia để thực hiện các chuyến bay do thám ngoài biển Đông cũng có thể coi là một hành động chặn trước khả năng Trung Quốc cho thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở biển Đông như đã làm ở biển Hoa Đông hồi cuối năm ngoái.

Malaysia có quyền lợi gì?

Malaysia là nước đòi chủ quyền một phần trên biển Đông. Tuy nhiên, khác với Philippines và Việt Nam, Malaysia những năm qua không trực tiếp đối đầu với Trung Quốc trong các tranh chấp ở khu vực. Điều này xuất phát từ mối quan hệ kinh tế, thương mại giữa Malaysia và Trung Quốc. Malaysia là thành viên ASEAN đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc kể từ năm 1974. Malaysia cũng là nước thúc đẩy mối quan hệ giữa ASEAN và Trung Quốc. Kể từ năm 2010, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Malasyai. Thương mại hai chiều vào năm 2012 vào khoảng 55 tỷ đô la.

Trung Quốc dường như cũng khá nhẹ tay với Malaysia khi không có những hành động gây khó khăn nào đối với việc thăm dò dầu khí của tập đoàn dầu khí quốc doanh Malaysia là Petronas ngay trong vùng lưỡi bò, hay đường đứt khúc 9 đoạn mà Trung Quốc vẽ ra trên biển Đông.

Có tin là Trung Quốc đang xây đá ngầm thành đảo nên tất cả các nước đều có nhu cầu quan sát hành động của Trung Quốc để có đối phó kịp thời.
- Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng

Tuy nhiên, Malaysia cũng không hoàn toàn ngoại lệ trước những hành động đòi chủ quyền gay gắt của Trung Quốc ở biển Đông và nước này cũng có phản ứng nhất định. Bằng chứng là vào tháng 5 năm 2009, Malaysia đã cùng với Việt Nam nộp lên Ủy ban về Ranh giới và thềm lục địa của Liên hiệp quốc báo cáo chung về khu vực thềm lục địa kéo dài liên quan đến hai nước. Trung Quốc ngay sau đó đã lên tiếng phản đối. Đại diện thường trực của Trung quốc tại Liên hiệp quốc sau đó đã gửi công hàm cho Tổng thư ký Liên hiệp quốc Ban Ki-moon, yêu cầu Ủy ban không xem xét hồ sơ của Việt nam và Malaysia.

Gần đây nhất, hôm 26 tháng giêng, Trung Quốc cho biết ba tàu chiến của nước này đã đi tuần tra gần bãi James Shoal, phía nam quần đảo Trường Sa, cách bờ biển của Malaysia khoảng 50 hải lý. Các thủy thủ trên tàu Trung Quốc không những thế còn tổ chức lễ thề bảo vệ chủ quyền đối với bãi này.

Báo New York Times hôm 13 tháng 9 trích lời chuyên gia Đông Nam Á, Ernie Bower thuộc Trung Tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế ở Washington DC cho rằng Trung Quốc đã khiến Malaysia ngạc nhiên khi đưa tầu chiến vào vùng biển của nước này và đe dọa hoạt động khai thác dầu ngoài khơi của Malaysia.

Theo giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, những hành động gây hấn gần đây của Trung Quốc trên biển Đông như việc đắp các bãi đã ngầm thành đảo như cáo buộc của Philippines, hay hạ đặt giàn khoan dầu HD 981 ngoài khơi Việt Nam đã khiến Malaysia phải lo ngại và thay đổi phần nào cách tiếp cận của mình với Trung Quốc.

Có tin là Trung Quốc đang xây đá ngầm thành đảo nên tất cả các nước đều có nhu cầu quan sát hành động của Trung Quốc để có đối phó kịp thời. Thì đây là dịp Malaysia cho phép làm chuyện đó… hành động gần đây nhất là giàn khoan làm họ rất quan tâm… Malaysia cũng có quyền lợi để biết tin tức về hành động của Trung Quốc ở vùng biển Đông.

Hành động mới của Malaysia dù chưa thể nói có thể làm thay đổi những hành động gây hấn liên tục gần đây của Trung Quốc ngoài biển Đông, theo đánh giá của giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, nhưng điều này, mặt khác, cũng cho thấy một số quốc gia Đông Nam Á đang từ từ bỏ bớt ‘sự tự kiềm chế’ của mình với Trung Quốc để tăng cường hợp tác với Mỹ vì quyền lợi quốc phòng của họ.