Người thật sự đạo đức là chỉ khi người ấy tuân theo sự thôi thúc giúp
đỡ tất cả các sự sống mà người ấy có thể giúp đỡ, và tránh làm hại bất
kỳ sự sống nào. Người ấy không hỏi sự sống này hay sự sống nọ giá trị
nhiều bao nhiêu để xứng đáng với sự cảm thông của mình, và ngoài điều ấy
ra, cũng không hỏi liệu sự sống ấy có thể có cảm giác hay có cảm giác ở
mức độ nào. Sự sống đúng nghĩa là thiêng liêng đối với người ấy. Người
ấy không bứt lá trên cây, không hái hoa, và cẩn thận không đè bẹp côn
trùng. Vào mùa hè nếu người ấy làm việc bên ánh đèn, người ấy thích đóng
kín cửa sổ và thở không khí ngột ngạt còn hơn thấy hết côn trùng này
đến côn trùng khác bị cháy xém cánh và rớt lả tả xuống bàn.
Nếu người ấy đi trên đường sau cơn mưa rào và thấy con giun bò lạc vào
đường, người ấy suy nghĩ ra rằng chắc nó phải chết khô khi nắng lên, nếu
nó không sớm trở về kịp để có thể chui lại vào đất, cho nên người ấy
cầm nó lên khỏi mặt đường đá tử thần, và đặt nó trên cỏ. Nếu người ấy
tình cờ thấy côn trùng rơi xuống vũng nước, người ấy dừng lại một lát để
đưa chiếc lá hay nhánh cây ra mà giúp cứu nó.
Người ấy không sợ bị chê cười là đa cảm. Chính số phận của tất cả các
chân lý đều là chủ đề của sự chê cười cho tới khi chúng được tất cả mọi
người thừa nhận. Ngày xưa những ai cho rằng những người da màu thật sự
là những con người và nên được đối xử như con người đều bị coi là điên
rồ. Ngày nay những ai tuyên bố rằng sự tôn trọng thủy chung tất cả mọi
sự sống, xuống tới những hình thức sự sống thấp nhất, là sự đòi hỏi của
đạo đức lý trí đều bị coi là đã đi quá xa. Tuy nhiên rồi đến lúc người
ta sẽ kinh ngạc là nhân loại đã mất thời gian rất lâu mới hiểu sự tổn
thương vô tâm đến sự sống là trái ngược với đạo đức.
Đạo đức là trách nhiệm vô hạn đối với tất cả sự sống.
Nguồn: Trích dịch từ tác phẩm “The Philosophy of
Civilization” của Albert Schweitzer, nhà xuất bản Promethus Book, New
York, 1987, trang 310-311. Tựa đề của người dịch.
17/11/2015
0 comments:
Post a Comment