Một luật sư nhân quyền bị ép buộc phải bỏ nghề

Xuân Ất Mùi 2015 lại về với đất trời. Giữa những lời chúc mừng tốt đẹp nhân ngày đầu năm vẫn có một người bùi ngùi với cái nghiệp của mình. Chính xác hơn là anh rất nhớ nghề và trăn trở cho nhân quyền của quê hương đất nước. Giữa Sài Gòn hoa lệ, anh hiện hữu như chiếc bóng lặng lẽ với cái nghề mới. Trước đây, văn phòng luật sư của anh là nơi lui tới của các phóng viên các báo đài trong nước. Số phone của anh thì các hãng tin BBC, VOA, RFI, RFI, SBTN thuộc lòng khi có một vụ án chính trị nào sắp diễn ra dù anh có là Luật sư tham gia bào chữa cho những người yêu nước hay không thì anh cũng luôn được mời phỏng vấn.

Một cái tết lặng lẽ và buồn tẻ cho cái nghề mới của anh không còn liên quan gì đến nghề Luật sư nữa. Anh không chạnh lòng khi chẳng còn ai nhớ đến hay liên lạc thăm hỏi. Anh là hiện thân của Lục Vân Tiên giữa thế sự nhiễu nhương hôm nay. Anh đến từ quê hương Cụ Nguyễn Đình Chiểu nên chẳng màng lợi danh. Chợt đến rồi đi nhẹ nhàng như tên của anh: Nguyễn Thanh Lương. Tôi muốn viết hoa tên và nghề của anh cho trọn vẹn: LUẬT SƯ NHÂN QUYỀN NGUYỄN THANH LƯƠNG.

Luật sư Võ An Đôn của đoàn Luật sư tỉnh Phú Yên có may mắn hơn là nhờ dư luận trong và ngoài nước can thiệp nên còn với cái nghề Luật sư này. Riêng Luật sư Nguyễn Thanh Lương từ chức vụ Phó chủ nhiệm đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre bị ép buốc phải từ chức và cuối cùng là 'văng' khỏi nghề Luật sư để rồi hôm nay anh chỉ là một nhân viên công chứng tại Văn Phòng công chứng ở huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre. 

Lý do duy nhất là anh đã tham gia cho rất nhiều vụ án nhân quyền. Thân chủ của anh là những người yêu nước hay yêu chuộng công lý, chính nghĩa mà bị nhà nước độc tài bắt giam hay giết hại. Như chị Tạ Phong Tần. Đinh Nguyên Kha, thầy giáo Đinh Đăng Định, cô Lô Thanh Thảo, Nguyễn Phương Uyên... Hoàng Văn Ngài bị công an thị xã Gia Nghĩa sát hại. Kể cả những cán bộ bị ép cũng tìm anh nhờ tư vấn, những công nhân nghèo quét rác hay làm đường bị giới chủ bóc lột, ám hại thì anh cũng bào chữa miễn phí giúp họ đòi lại công lý. 

Chị Nguyễn Thị Tân, vợ anh Điếu Cày thì bảo rằng: "Sau này Nguyễn Hoàng Vi hay Huỳnh Thục Vy có bị bắt thì chắc phải nhờ anh nữa đó anh Lương à!"

An ninh của Bộ công an hù dọa cá nhân không được nên mượn tay của đoàn Luật sư và Liên đoàn Luật sư để ép anh ra khỏi nghề Luật sư. 

Ngày nay dưới chân cầu Hàm Luông thuộc Quốc lộ 60, mình anh âm thầm lặng lẽ với nghề công chứng các văn bản giấy tờ cho người dân quê tay lấm chân bùn đến tận bây giờ họ cũng chưa biết ký cái tên của họ cho ngay ngắn trong các giấy tờ đơn giản. Tiền công cho một loại giấy tờ được chứng nhận là 20 ngàn VND (dưới 1 USD). Cầm những đồng tiền của người dân quê nghèo anh cũng xót xa lắm nhưng anh còn phải sống và nuôi 4 đứa con ăn học. 

Khi trên đỉnh cao nghề Luật sư anh đã từ chối nhận tiền của các thân chủ là những chiến sĩ dấn thân cho dân chủ nếu không muốn nói là anh còn bỏ tiền ra giúp thêm cho họ nữa. Bởi nếu sống vì tiền chắc anh không từ bỏ chức vụ trong ngành thanh tra công an để làm một Luật sư nhân quyền.

Lần đầu tiên tôi gặp anh là trong phiên tòa anh bào chữa miễn phí cho các công nhân làm đường Liên cảng A5. Các công nhân Miền Bắc vào Nam rất nghèo khổ nhưng dám tố cáo nhà thầu làm đường chất lượng giả dối. Thay vì đứng về phía các công nhân khốn khổ này thì Báo Pháp Luật Tp HCM lại đi bênh chủ thầu viết nhiều bài sai sự thật về các công nhân này. 

Các công nhân đi kiện báo Pháp Luật Thành phố HCM. Rồi họ tìm đến anh, giữa phiên tòa dân sự này các Luật sư và dàn phóng viên hùng hổ của báo Pháp Luật dường như muốn ăn tươi nuốt sống anh Luật sư chất phác hiền lành. 

Sở trường của anh là nói ít, dùng lý lẽ và chứng cứ rõ ràng. Công lý đã chiến thắng và báo Pháp Luật tại Sài Gòn đã phải cải chính và  bồi thường cho các công nhân nghèo dám đứng lên tố cáo tiêu cực trong thi công. 

Vụ án đem lại tiếng tăm cho anh sau đó các công nhân quét rác ở Quận 11 cũng bị Báo Pháp Luật viết bài sai sự thật về họ với lời lẽ thiếu văn hóa: "Những kẻ ăn rác". Họ tìm đến anh và lần này tờ báo Pháp Luật Tp. HCM cũng phải thua kiện. Cần nói thêm, tờ Pháp Luật Tp HCM là công cụ mà nhà nước Việt Nam viết bài tấn công nhà báo Huy Đức về tác phẩm "Bên thắng cuộc" được xuất bản ở Mỹ.

Sau này tôi mới biết là anh Nguyễn Thanh Lương là bạn cùng khố với chị Tạ Phong Tần ở đại học Pháp Lý trước đây. Văn Phòng Luật sư của anh là nơi lui tới của các phóng viên nổi tiếng trong nước như là Lý Trung Dung, Dương Phi Anh, Bình An, Hoàng Xuân... Ngoài ra anh cũng được Trà Mi, Quỳnh Chi, Nguyễn Hùng, Gia Minh... phỏng vấn khi tham gia các vụ án chính trị.

Trong nước có hàng chục ngàn Luật sư nhưng rất ít Luật sư dám tham gia các vụ án chính trị. Những Luật sư tham gia các vụ án chính trị nếu không bỏ nghề thì cũng đi tù như Luật sư Lê Công Định, Luật sư Lê Thị Công Nhân, Luật sư Hùynh Văn đông thì bỏ nghề. Luật sư Lê Trần Luật thì hiện nay đang tỵ nạn tại Hoa Kỳ. Nhưng cái chúng tôi trân trọng anh Luật sư "Lục Vân Tiên" này là chỗ cái tâm và hiệu quả của thân chủ anh luôn đưa lên cao nhất.

Khi gia đình Lô Thanh Thảo nhờ tư vấn, anh khuyên nên im lặng vì Thanh Thảo nhận tội, nếu có luật sư tham gia thì sẽ y án. Nhưng âm thầm thì sẽ được giảm án ở phiên phúc thẩm. Quả như anh dự tính, sau này trong phiên phúc thẩm thì Lô Thanh Thảo được giảm án rất nhiều. Khi đi gặp chị Tạ Phong Tần trước ngày xử, anh phải tính toán anh và Luật sư Nguyễn Văn đạt chia nhau cho thêm tiền chị Tần vì trại giam quy định Luật sư chỉ cho tối đa 500 ngàn VND.

Anh trăn trở là theo Nghị định 89 năm 1998 thì Luật sư chỉ gặp thân chủ 1 giờ đồng hồ. Quy định này vi phạm Luật luật sư cũng như hành nghề Luật sư. Có 1 tiếng đồng hồ không thể nào hết các vấn đề trao đổi giữa Luật sư và thân chủ trong trại giam. Nhưng chưa hết quy định là 1 giờ nhưng thủ tục rườm rà hết 15 phút thành ra có 45 phút không đủ thời lượng chuẩn bị cái gì.

Nhiều lần tâm sự anh cho rằng các nhà dân chủ là nạn nhân của các công ước quốc tế mà Việt Nam và thế giới cam kết thực hiện. Họ tin Việt Nam ký thì phải thi hành các công ước nhưng phía Việt Nam tráo trở không những không chấp hành mà còn bắt giam những ai bảo vệ các công ước quốc tế. Vì vậy anh đề nghị nên gọi họ là "các tù nhân công ước" thay cho cụm từ: "Tù nhân lương tâm".

Khi chúng tôi hỏi rằng từ bỏ nghề Luật sư làm công chứng anh có cảm nghĩ gì? Luật sư Nguyễn Thanh Lương thẳng thắn: "Làm một Luật sư tận tụy với nghề ở Việt Nam thì rất dễ đi tù nên tôi chọn cách này cho vợ con và gia đình bớt áp lực". 

Vợ anh là Luật sư Trần Thị Ánh thuộc đoàn Luật sư Thành phố thì cho rằng: "Mỗi phiên tòa chính trị anh Lương tham gia là chị ăn chay niệm Phật cả tháng trời cho anh được bình an." 

Người vợ, người mẹ nào cũng lo cho gia đình mình hơn mạng sống của mình. Có đứa con trai út ở nhà hay kêu là "thằng Cọp" thì chị cũng vội vàng đổi thành "An Bình" mong cho gia đình luôn an lành.

Chúng tôi muốn nhắc đến vụ án chính trị cuối cùng mà anh tham gia cũng là vụ án chiến thắng duy nhất trong cái nghiệp "Luật sư nhân quyền" của anh. Chỉ có điều chiến thắng lặng lẽ đến với anh khi anh không còn là Luật sư và cũng rất lâu sau anh mới biết là mình đã chiến thắng cái ác. 

Vụ án ông Hoàng Văn Ngài bị công an Thị xã Gia Nghĩa giết chết rồi dựng hiện trường giả là ông Ngài tự cho tay vào ổ điện tự tử chết. Vụ án này anh tham gia ngày từ đầu khi làm hồ sơ. Bản chất rất giống vụ án Ngô Thanh kiều bị công an thành phố Tuy Hòa giết hại nhưng hiệu quả thì hơn nhiều. 

Ngoài vai trò là Luật sư bào chữa thì Luật sư Lương cũng đứng đớn tố cáo công an Thị xã Gia Nghĩa. Sau này thì Bộ công an ra văn bản chất vất Luật sư Lương về vai trò pháp lý của anh trong vụ án. Chính ông Trần Đại Quang phải vào tận Thị Xã Gia Nghĩa của tỉnh Daknong để bắt giam Phó công an thị xã Gia Nghĩa và trưởng công an điều tra vụ án này. 

Công An Gia Nghĩa đã bồi thường cho gia đình nạn nhân 140 triệu đồng. Cách đây 1 năm gia đình ông Ngài là ông Hoàng Văn Pá đem 10 triệu đồng xuống Văn Phòng Luật sư Nguyễn Thanh Lương để "hậu tạ" nhưng Luật sư Nguyễn Thanh Lương từ chối và khuyên họ dùng tiền đó để mua 1 chiếc điện thoại cao cấp mà theo dõi tin tức. 

Lần cuối cùng gặp họ rồi biệt tăm tích của họ anh lại lo cho mạng sống của những con người trong gia đình ông Ngài. Vì không gặp họ nên vụ án với anh cũng hết vai trò. Và cho đến hôm nay thì Luật sư Nguyễn Thanh Lương mới được chúng tôi thông tin là gia đình anh em của ông Hoàng Văn Ngài đã đến Bangkok xin Cao ủy tỵ nạn Liên Hiệp Quốc can thiệp. Hay tin này Luật sư Lương rất mừng. Trước đây 2 tháng, ngay dịp giáng sinh 2014 thì Luật sư Lương mới hay tin là Bộ công an đã bắt 2 quan chức công an trong vụ án ông Hoàng Văn Ngài qua một nguồn tin ngoại giao.

Sẽ còn nhiều chuyện nữa về Luật sư Nguyễn Thanh Lương nói về nghề Luật sư ở Việt nam hiện thời. Nói về các tù nhân công ước, nói về nghề làm báo trong nước do chính anh từng công tác với nhiều tờ báo chống tiêu cực tham nhũng trong nước như báo Pháp Luật của Bộ Tư Pháp hay báo Người Cao Tuổi.

Vậy mới hay Luật sư trong chế độ độc tài cũng là một nghề nguy hiểm. Hơn ai hết họ biết Luật pháp chỉ là công cụ bảo vệ cho nhà cầm quyền với hệ thống công an trị. Bị ép bỏ nghề nhưng lương tâm một Luật sư không cho phép anh yên phận. Anh tâm sự rằng lương tâm của một con người với đất nước, tổ tiên, nguồn cội mới làm cho anh đau đớn khi nghĩ về tương lai vận mệnh dân tộc mình.

Dòng Hàm Luông đục ngầu cuộn sóng chảy xuôi về biển như thấu hiểu cho nỗi lòng của một Luật sư nhân quyền bị ép phải bỏ nghiệp bảo vệ công lý cho người yêu nước. Sắc chiều của quê hương cụ Đồ Chiểu lấp lánh theo con nước lên xuống như vận mệnh chìm nổi của dân tộc hay số phận của một người yêu nước đúng nghĩa.

Huỳnh Bá Hải