Giọng đọc Trần An
*
Bài đã đăng:
- Audio Book - Đèn Cù I - Chương II
- Audio book: Đèn Cù I - Chương III
- Audio book: Đèn Cù I - Chương IV
- Audio book: Đèn Cù I - Chương V
- Audio book: Đèn Cù I - Chương III
- Audio book: Đèn Cù I - Chương IV
- Audio book: Đèn Cù I - Chương V
Đèn Cù - Chương 6
Cùng thời gian bao vây Điện Biên Phủ, Trung ương mở lớp tổng kết cải
cách ruộng đất ở sáu xã thí điểm tại huyện Đại Từ sát nách An toàn khu,
do Hoàng Quốc Việt chỉ đạo. Sau tổng kết sẽ triển khai chính thức đợt 1
cải cách ruộng đất. Tôi đã dự.
Từ Điện Biên Phủ, Thép Mới viết cho tôi: “Mày ở đầu trận tuyến chống
phong kiến, tao ở đầu trận tuyến chống đế quốc, cố lên hả!”. Hảo hớn,
phơi phới.
Địa điểm lớp tổng kết hình như ở xã Bình Thuận vừa cải cách xong. Những
lán nứa ôm dọc các sườn núi chằng chịt lối mòn. Khu lán nhà ăn đồ sộ ở
chính trung tâm. Tất cả các lán, cả hội trường đều không vách, trừ tòa
nhà của học ủy với một đống lửa luôn bập bùng ở giữa. Hôm đến lấy giấy
tờ để trở về báo đi học nước ngoài, chờ mãi không có ai, tôi lăn ra
giường ngủ mất. Tỉnh giấc mà phải nằm im: câu chuyện khám phá đàn bà của
từng vị ủy viên đang hồi mặn mòi nhất. Nghe ké ngoài rìa mà chân tay
cũng rậm rựt lên.
Học viên là cán bộ, cốt cán tứ xứ đến lớp cũng ra sức nam nữ khám phá
nhau. Gần như cuồng loạn. Cao trào phóng tay phát động bần cố đã tạo dịp
cho con dục quậy. Bí thư đoàn ủy Hoàng Quốc Việt phải bỏ hẳn một buổi
gọi tất cả lên hội trường rủa: “Ở đây có những con đĩ…, con đĩ… Ai đời
đến độ ở lán nữ với nhau mà hễ tối có ai đi đâu về là cả lán lại nhòm
đũng quần xem có gì? Đảng viên như thế à? Cốt cán như thế à?”
Nguyên Hồng, Kim Lân và tôi thường ngồi ngoài sân, giáp hông hội trường. Kim Lân lè lưỡi:
- Dạ, đấy là em còn bận đấu tranh với căm thù đấy ạ!
- Nông dân, nhất là nữ rất phong tình, nay được giải phóng thì khó tránh
cái chuyện lang chạ. Nhưng sao không chửi cả những thằng đĩ? - Nguyên
Hồng nói.
Chia đội và rồi cứ đội hình biên chế như thế xuất phát đi công phá giai
cấp địa chủ. Nhưng trước hết phải chỉnh huấn, trình bày kiểm tra lý lịch
trong đội đã. Tôi cùng đội với Thanh, vợ Tố Hữu, Ninh và Tâm, hai cán
bộ phụ nữ vóc dáng to lớn huyện Lâm Thao.
Lại nhớ đến lớp chỉnh huấn trí thức xây dựng lập trường cải cách ruộng
đất năm ngoái, Thanh phàn nàn với mấy chúng tôi rằng trong nhà ăn lớp
học từ nay anh và chị phải ăn riêng. Vì? - Tôi lạ quá.
- Anh ấy ăn chế độ tiểu táo, bếp bé, tôi đại táo.
Rồi chị giải thích, tiểu táo là cơm có ba món đặc và một canh… Tôi nhớ
nhiều phần là Vũ Đình Khoa, nguyên tri huyện sau đó khẽ thì thào bảo
tôi:
- Chế độ tế nhị này rắc rối đây. Ăn thế rồi, ngủ sao? Về khoản này tiểu
đại chắc ngược lại, vợ giường tiểu, chồng giường đại, có hẹn cho vợ ngủ ở
giường đại được bao lâu không? Mà ai bảo vệ diện tích giường to nhỏ
tiêu chuẩn, ai giục ai về giường ấy? Ừ, mà còn khoản thống khoái của mỗi
bên trong cuộc nữa, có chia tiểu đại không?
Lúc ấy chúng tôi mới chỉ pha trò cười thứ chế độ lố bịch này chứ chưa
biết qua phát động cải cách ruộng đất ở Việt Nam (Hoàng Tùng hồi ký rằng
Mao đã “gọi” Hồ Chủ tịch sang bảo phải làm cải cách ruộng đất), Trung
Quốc đã rắp đưa Đảng cộng sản Việt Nam vào quỹ đạo của Trung Cộng như
bóng với hình. Chẳng hạn chế độ phân biệt đối xử chi li đến gần như tàn
nhẫn về hưởng thụ vật chất nói trên. Hay quan trọng hơn nữa, những thay
đổi nhân sự dựa trên giai cấp xuất thân. Chẳng thế mà ở Điện Biên Phủ,
Giáp dặn khẽ Lê Trọng Nghĩa, Hoàng Đạo Thúy… cần nói năng cẩn thận về lý
lịch, các cố vấn đang xem xét, kể cả tôi (Võ Nguyên Giáp). Đánh mọi kẻ
thù, Giáp chỉ thua kẻ thù giai cấp đang được cố vấn Trung Quốc trình
làng mà nguy nhất là nó có thể nằm ngay ở trong người Giáp.
Tháng 2-1954 nổ súng ở Điện Biên thì tháng 11-1953, Hoàng Văn Thái xuống
làm phó tổng tham mưu trưởng, Văn Tiến Dũng lên thay. Dũng thợ may gần
công nhân hơn Thái. Hay sau này Đỗ Mười thợ sơn, thợ hoạn lợn thì ưu tú
hơn đứa được học cao…
Rồi sau này đi đến phương châm nhân sự kinh hoàng của Song Hào, Phạm
Ngọc Mậu: đề bạt bần cố nông một năm một cấp là chậm, đề bạt tiểu tư sản
mười năm một cấp là nhanh.
Tất nhiên lúc ấy càng không biết đảng thay đổi nhân sự theo sự chỉ trỏ
khôn khéo của cố vấn Trung Cộng cũng có nghĩa là đảng phủ nhận những
thành tích đảng đã thu được trong quá khứ. Đúng thế, không thì thay
người làm gì cho rách chuyện…? Chỗ thâm hiểm ở đó. Quá khứ của anh chưa
có tôi “phụ trách” nên không ra sao, nay có tôi, anh phải thay đổi theo ý
tôi. Thực chất đó là gì? Là diễn biến hung bạo, không hòa bình, của
nước ngoài nắm vững Mác-Lê hơn Việt Cộng.
* * *
Đội trưởng của tôi người Diễn Châu hễ nói là tôi ù ù cạc cạc. Không quen
tiếng. Khi đội trưởng tố khổ, mọi người đều khóc, mình tôi ngơ ngác.
Cổn, đội phó, bé gầy, mặt rỗ, láu lỉnh, mắt liếc loang loáng. Đã làm bồi
săm, “bị chúng bóc lột, khinh, nhục lắm, đi mua thuốc phiện này, gọi
gái này, bắt cho nhòm lỗ khoá này, khổ cực lắm…”
Nguyên bồi săm chuyên cho nhòm khách chơi gái qua lỗ khóa lấy tiền, thực
chất là lưu manh thì nay thành đại cốt cán của đảng (vì bồi là hạng tôi
tớ bị bóc lột, thành phần cơ sở của đảng). Cổn đã bắt tôi ngừng báo cáo
lý lịch. Nghe tôi nói bố viên chức, không nhà đất, anh giơ ngay tay
lên:
- Đến bần cố nông còn có mảnh đất cắm dùi mà viên chức trong bộ máy đế
quốc dựng ra để đàn áp nhân dân như bố đồng chí mà lại không? Thôi, đồng
chí cố đào sâu đi, hãy gắng một lần thành khẩn với đảng, với giai cấp
nông dân.
Thanh minh không lại.
Cứ một lời: “Ở đây là vấn đề thái độ, lập trường. Đồng chí không tin là
đồng chí khai ra tài sản gia đình nhờ bóc lột mà có thì nông dân sẽ
khoan hồng cho đồng chí sao? Thế là chưa tin cách mạng, chưa tin nông
dân”.
Ức muốn khóc. Đã toan khai văng tê đi.
Thì tối kẻng triệu tập tất cả lên hội trường. Hoàng Quốc Việt mặt đỏ rực
- vừa uống rượu vang Pháp chiến lợi phẩm liên hoan ăn mừng cùng cố vấn
cao cấp cải cách ruộng đất xong - báo tin Điện Biên Phủ đại thắng.
Và sáng sau, Lê Điền đến gọi tôi về. Tôi được cử “đi học ở nước bạn…”.
Tôi mừng vui, buồn chán lẫn lộn. Phi cải cách ruộng đất bất thành chiến
sĩ cách mạng chân chính. Riêng tôi lại thêm đang ấp ủ tích lũy vốn sống
chuyến đấu tranh này để viết một cái gì cũng phải như “Mặt trời trên
sông Tang Kiền” của Đinh Linh hay “Đất vỡ hoang” của Solokhov.
Và còn cả một điều thầm kín này nữa. Cái điều không dám nghĩ hẳn đến nó
nhưng nó cứ làm cho ngẩn ngơ. “Bâng khuâng như mất lạng vàng trên tay…,”
đúng như câu quan họ Tạ Mỹ Duật vừa dạy năm ngoái.
Đó là nỗi nhớ một cô gái. Một luyến tiếc nhiều phần hão huyền: ở nhà
không đi học có khi…? Mặc dù cô gái ở nơi kín cổng cao tường bậc nhất,
cầm chắc tôi khó lọt qua nổi.
Trong lớp chỉnh huấn này, tôi đã gặp, đã quen, đã bén hơi bén tiếng một
cô gái. Đúng hơn là đã gặp lại. Dù cho lần gặp ban đầu chỉ là một thoáng
chốc trên đường.
Năm ngoái, trên đỉnh Đèo Re tôi gặp một cô gái khá đẹp từ Tân Trào sang
mà sau đó về cơ quan tôi đã phải sang ngay Văn phòng trung ương hỏi dò
Vũ Đường, sau này là chủ tịch Hà Đông, để được biết tên cô là X., con
nuôi của Bác, bố mẹ trên Cao Bằng, cơ sở của cách mạng. Thế rồi tôi đã
có mấy bài báo nhỏ ký tên cô cặp với họ Hoàng tôi đặt ra - hoàng phái,
đẹp và sang thế cơ mà. Cái nhìn của tôi trên lưng đèo năm ngoái nặng như
một cái neo chăng mà cô gái nhớ khiến chúng tôi đến lớp này liền dễ
thân nhau, dù hai người hai chi bộ.
Đến bữa ăn, mặc dù cả nghìn con người chen chúc khắp xung quanh, thế nào
hai đứa cũng dềnh dàng để cho cùng dạt vào một bàn, hoặc bên cạnh, hoặc
đối diện. Để lại cùng xuống suối rửa bát đũa và để lại nấn ná hai đứa ở
bên suối cho tới khi đám lau bên kia suối đã sầm tối và sau lưng đèn
trong các lán cao thấp dọc sườn núi đã bắt đầu sáng lên, tất cả chợt nom
như đêm hội Chùa Hương, điều khiến tôi thấy có thêm cả chiều kích
thiêng liêng trong quan hệ hai đứa.
Cho tới một hôm, sau khi khai mạc lớp chừng hơn một tháng, Cụ Hồ đến.
Nói chuyện với học viên chật ních nhà ăn. Tôi đứng đối diện Cụ, cách một
bàn ăn bằng nứa rất dài. Lẽ thường thế nào cũng phải chạy đến đứng bên
Cụ thế nhưng hôm nay tôi… kính nhi viễn chi. Bởi lẽ tôi muốn ngắm nhìn
cô con nuôi của Bác đang đứng cạnh Bác. Lần đầu trong đời tôi nhìn Bác
ít mà bận nhìn người bên Bác nhiều.
Và thú thật, có thể tôi đã lầm, tôi thấy cô gái cũng chỉ cười nhìn tôi.
Nụ cười bỗng thân thiết hơn, táo bạo hơn. Con mắt bỗng rực rỡ, tưng bừng
như đang tán thưởng sắc đẹp của chính bản thân. Và trên tất cả, cái
nhìn đang ướm hỏi tôi: "Em giới thiệu anh với Bác nhé… nhé…"
Tôi quả đang vút lên chín tầng mây.
Hết hồi thăm học viên, Bác quay sang cô gái:
- Cô bé này về chứ biết gì mà đi?
Tôi như ngã sụp. Thoáng oán Ông Cụ.
Mới hôm qua ở suối lên, dốc trơn, tôi giơ tay ra đỡ X. Bàn tay con gái
tôi lần đầu nắm lâu trong đời. Và cảm giác rạo rực theo tôi mãi. Cho tới
khi X. ở bên cạnh cụ cười như bảo em mách nhé, tôi đã ngỡ mách chuyện
hai đứa nắm tay nhau mà vừa mong X. mách vừa sợ. Và mới chiều nào bên
suối, tôi bảo cô gái: “Sau khi gặp X. ở đỉnh Đèo Re từ năm ngoái, mình
có ký tên là Hoàng X. lên báo…” thì X. đỏ bừng mặt. Có lẽ chưa ai ở chỗ
Bác nói với cô gái như thế. Tay X. chợt lóng ngóng không đút nổi chiếc
thìa vào trong chiếc túi dài, hẹp chừng ba ngón tay màu tím than có
đường thêu tím hoa mua trên miệng túi. Chiếc thìa rơi xuống cỏ.
Tôi cúi nhặt, nghĩ: giống một chìa khoá bạc? Mở gì? và ngước lên, mắt
hỏi: Cho nhá? Cô gái cúi đầu và sau đó cái thìa tôi cất ba lô, không
dùng…
Về báo, tôi bảo tổng biên tập Vũ Tuân là không muốn đi học. Anh nói anh
Trường Chinh đã nói cử anh đi. Tôi tạt qua bên Trường Chinh, hy vọng có
thể trình bày nguyện vọng nhưng tới cây vả rừng đầu nhà sàn bà Cái,
người địa phương thì Trường Chinh và người bảo vệ dắt ngựa tới đó. Anh
tươi cười nói ngay:
- Tôi đồng ý anh đi học. Cần đào tạo chính quy. Vừa im súng liền ra ngoài học ngay, phấn khởi chứ?
Cây vả này tôi hay leo lên hái quả ăn. Đôi lần Trường Chinh đi dưới, tôi
gọi xuống: “Ngọt lắm, anh Năm, anh có ăn tôi hái?” Trường Chinh lại
ngửa cố lên cười:
- Khéo gẫy cành mà ngã đấy nhá…, cẩn thận…
***
- Lạ, tự nhiên thấy phải nhót ngay về, tao vội sang đi nhờ xe Mô-lô-tô-va bên cha Đinh Đức Thiện hậu cần. - Thép Mới bảo tôi.
Lạ thật, ngày mai tôi lên đường.
Chúng tôi thức trắng một đêm mưa trắng xoá rừng để chuyện trò. Thép Mới động viên tôi:
- Học lâu lắm là một năm chứ quái gì, đi đi rồi về tìm con bé này hay lắm.
“Con bé hay lắm” này là Hồng Linh, mười sáu tuổi, diễn viên văn công
Tổng cục Chính trị, phục vụ ở Điện Biên Phủ. Ra tận đầu giao thông hào
hát tiễn lính lên đường xuất kích.
- Tao thấy mày với cái Át Cơ ấy được đấy. À, lính Điện Biên xếp loại các
cô văn công thành Át Cơ, Át Tép, Át Pích. v. v. Sang năm về tìm nó nghe
mày.
Sáng sau tạt nhà in chào anh em xong qua suối ra quốc lộ 3. Lũ về nhưng
mải chuyện cứ thế lội. Bỗng chân hẫng trống không và nước réo ầm ầm
ngang ngực. Trên vai tôi, một tay Thép Mới quàng chặt. Cầm bằng chết,
tôi đã bảo Thép Mới: “Đừng quàng vai, đừng…” thì ở trên bờ trước mặt một
chú chăn trâu nheo nhéo: “Rẽ sang phải,… rẽ phải…”
Hai đứa chống chọi lại dòng lũ cuốn siết nhích dần lên được bãi cát cao.
Trâu xổng từ bìa rừng chạy ra đến đây, chú bé đuổi theo thì vừa kịp sắm
vai hiệp sĩ. Đúng là trời sai ra cứu.
Đến địa điểm chỉnh huấn chuẩn bị tư tưởng và rà soát lý lịch cho chuyến du học thì xảy một việc chỉ có thể đổ cho duyên số.
Kéo nhau tới lớp, toán văn công quân đội mang ùa đến hào quang địa đạo.
Và trên hết tất cả là cái nét mới, cái nét bây giờ gọi là top model: các
cô gái này được trang bị hai loại chất liệu đặc biệt - thanh sắc -
trong bộ quân phục mầu cỏ úa, áo thắt eo cùng chiếc mũ cối nom rất tân
kỳ. Một cô nổi bật. Hai mắt to, xa nhau, ngây thơ mà hiện đại. Kín đáo
hỏi dò thì ngã ngửa: chính Át Cơ Hồng Linh!
Thư ngay cho Thép Mới báo tin kỳ ngộ. Thép Mới trả lời: “Em nghe nói đám
đi học nước ngoài kỷ luật cấm luyến ái ghê lắm, anh léng téng mà nó xua
về thì chuế quá đấy…”
Đầu bảng cấm đúng là cấm luyến ái trong thời gian đi học. Chỉnh huấn đặc
sệt tinh thần chỉnh đốn tổ chức trong cải cách ruộng đất. Lập trường
giai cấp đang là nền móng cho công tác nhân sự. Một cuộc “thay máu” lặng
lẽ diễn ra.
Cho nên không lạ việc Lê Văn Rạng, bí thư học ủy lên cảnh cáo trước toàn
hội trường: cán bộ, đảng viên nên nhớ mình là những cái cột sơn son bên
ngoài chứ bên trong thì mục rữa hết cả rồi. Lại nghiền lập trường giai
cấp và thái độ học tập ở nước ngoài. Lại kê khai lý lịch. Rồi tất cả chờ
kết quả đi học hay không.
Thình lình học ủy nhờ tôi động viên Chính Yên phóng viên báo Cứu Quốc
vui lòng về. Bố anh xưa là quan huyện, anh cả của anh đang làm ở tòa án
“địch” tại Hà Nội. Tôi rất thương anh bạn nhưng biết làm sao. Chính Yên
ra suối làm con gà đánh chén với tôi rồi tôi tiễn anh ra tận quốc lộ số
2. Về đến lán thì lại thấy V.T.D ở Thông tấn xã đã ba lô lên vai:
- Về, không đủ tiêu chuẩn.
Có cái mồm nào đó báo là anh nhận hai lạng vàng mẹ anh ở Hà Nội gửi ra. Có vàng là giai cấp bóc lột rồi!
Các chú học sinh phổ thông nen nét chờ như rắn mồng năm. Riêng tôi ngày
mai lên đường vẫn chưa thấy tên trong danh sách. Thì đùng một cái, học
ủy yêu cầu khai lại lý lịch.
Biết lôi thôi ở cái khoản bố làm việc cho Pháp ở trong Hà Nội. Tôi vẫn
đi là nhờ uy lực báo đảng. Và cá nhân tôi cũng có uy lực nào đó nên báo
đảng mới bênh!
… Đi bộ ban ngày lên biên giới. Hòa bình rồi. Một đêm trăng mờ qua ải
Nam quan. Lên xe cam nhông quân đội ngồi phệt xuống sàn như phu Tây bắt
đi khuân vác trong các trận càn. Trước khi đi, làm cuộc tổng lọc: vất bỏ
hết tất cả những gì là của Việt Nam, trước hết thư tín, sổ tay, nhật
ký, ảnh và đồ dùng, quần áo…, không được để lộ có lưu học sinh sang bạn.
Tôi hủy gần hết. Bùi ngùi đặt cái thìa của X. lên đỉnh dẫy cây lạc tiên
ngập bụi trắng xóa bên đường, cái cây mà sau đó, buổi chiều đi trong thị
trấn Na Sầm thưa thớt, hình như Hồng Linh chỉ vào đó nói quả cây này
tên là pá phèn kuổ.
Hồng Linh là người Trung Hoa, Thép Mới chưa nói… Hay chưa biết.
0 comments:
Post a Comment