Giới nghiên cứu lại lên án Trung Quốc khởi động thêm 1 đập ở đầu nguồn Mêkông

Đập Nọa Trác Độ và một loạt các con đập khổng lồ khác, mà Trung Quốc xây trên thượng nguồn Mêkông, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của cư dân đồng bằng Mêkông (DR)

Trọng Nghĩa_RFI
Đầu tháng 9/2012, Trung Quốc đã âm thầm cho khởi động đập thủy điện Nọa Trác Độ (Nuozhadu), con đập thứ năm trên thượng nguồn sông Mêkông được Trung Quốc đưa vào hoạt động. Hành động này lại vừa bị giới nghiên cứu đả kích, xem đấy là nguy cơ mới đe dọa hệ sinh thái của dòng sông chung chảy qua sáu quốc gia trong khu vực.
Phải nói là sự kiện đập Nọa Trác Độ đi vào hoạt động không được Bắc Kinh quảng bá ồn ào, cho dù đây là công trình thủy điện lớn nhất được xây dựng tại Vân Nam, trên vùng thượng nguồn sông Mêkông đoạn chảy qua Trung Quốc. Theo báo chí Trung Quốc, ngày 06/09 vừa qua, tập đoàn Hoa Năng, chịu trách nhiệm con đập, đã cho vận hành tổ máy phát điện đầu tiên công suất 650 megawatt.
Đây là tổ máy thứ nhất trong số 9 máy phát dự trù lắp đặt tại đập thủy điện này khi hoàn tất vào năm 2014. Theo kế hoạch, khi chạy đủ công suất, con đập này sẽ làm ra khoảng 24.000 gigawatt mỗi năm, một lượng điện tương đương với mức tiêu thụ của toàn bộ Thành phố New York của Mỹ trong 7 tháng.
Vấn đề tuy nhiên là con đập khổng lồ này có nguy cơ gây hại nhiều hơn cho các nước nằm ở hạ nguồn dòng sông, từ Miến Điện, Lào, cho đến Thái Lan, Cam Bốt và đặc biệt là Việt Nam, làm trầm trọng thêm các tác hại của các con đập khác, mà Trung Quốc đã xây trên thượng nguồn như Mạn Loan, Đại Triều Sơn, Cảnh Hồng, Tiểu Loan…
Nghiên cứu của Trung tâm Stimson, một trung tâm tham vấn tại Washington đã xác định rằng bốn đập thủy điện phía bên trên Nọa Trác Độ mà Bắc Kinh từng cho hoạt động « đã làm thay đổi thủy lưu của dòng sông và cản đường lưu thông của phù sa màu mỡ, rất cần thiết cho việc duy trì năng suất đất, nuôi dưỡng thủy sản và ngăn biển xâm lấn tại vùng đồng bằng sông Cửu Long ».
Cho đến nay, dù giới khoa học và bảo vệ môi trường đã nhiều lần lên tiếng tố cáo tác hại của các con đập trên thượng nguồn, chính quyền Bắc Kinh vẫn nhất mực phản bác, cho rằng các công trình của họ không hề có ảnh hưởng tiêu cực đến các nước bên dưới, thậm chí lại còn có lợi nhờ giúp điều hòa lưu lượng dòng sông.
Quan điểm của Bắc Kinh đương nhiên không được giới nghiên cứu tán đồng. Phản ứng trước việc Trung Quốc cho khởi động đập thủy điện Nọa Trác Độ, hôm 24/09 vừa qua, ông Milton Osborne, chuyên gia về Đông Nam Á tại Viện Lowy, một trung tâm nghiên cứu chính sách quốc tế tại Úc, đã lên tiếng báo động :
« Dù ít được báo chí phương tây chú ý vì ở nơi xa xôi, các con đập do Trung Quốc xây dựng trên dòng Mêkông sẽ làm thay đổi năng lực sản xuất của con sông dài và quan trọng nhất Đông Nam Á, một con sông thiết yếu trong việc nuôi sống 60 triệu người dân vùng hạ nguồn sông Mêkông ».
Ông Osborne đã bác bỏ lập luận của Bắc Kinh, cho rằng các con đập của họ chỉ chi phối 13,5% lượng nước của sông Mêkông. Theo ông, tỷ lệ này lên đến 40% vào mùa khô, do đó ảnh hưởng đối với vùng hạ nguồn rất lớn.
Giới quan sát đã ghi nhận phản ứng kín đáo của Việt Nam, nước được cho là bị thiệt hại nặng nề nhất vì các con đập của Trung Quốc trên thượng nguồn. Đúng một hôm sau khi Trung Quốc loan báo việc đưa đập Nọa Trác Độ vào hoạt động, chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang đã công khai bày tỏ thái độ quan ngại về các công trình thủy điện, có thể gây hiềm khích giữa các láng giềng.
Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á -Thái Bình Dương APEC ở Vladivostok (Nga) ngày 07/09 vừa qua, ông Trương Tấn Sang không nêu đích danh nước nào, nhưng đã cảnh báo : « Tình trạng xây đập, điều chỉnh dòng nước chảy xuống hạ lưu của một số nước ở thượng nguồn là vấn đề gây quan ngại cho nhiều quốc gia, tiềm ẩn tác động quan hệ giữa các nước liên quan ».
Ý ám chỉ Trung Quốc được cho là rất rõ vì cho đến lúc này, Trung Quốc là nước duy nhất đã hoàn thành đập nước ngăn chặn dòng chảy chính của sông Mêkông.