Trích dẫn sai!

G.S. Nguyễn Văn Tuấn - Báo CAND mới đăng bài viết chỉ trích Gs Ngô Bảo Châu và Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ. Tôi không bàn đến nội dung bài viết, chỉ muốn chỉ ra một trích dẫn sai, nhưng có ý nghĩa không nhỏ.

Trong đoạn cuối của bài viết, tác giả viết: “Ngạn ngữ Hy Lạp nói: ‘Nếu Thượng đế muốn hủy hoại ai đó, thì trước hết, ngài sẽ biến người ấy thành một vị thần’.” Trích dẫn này sai. Không có câu ngạn ngữ Hi Lạp nào nói như thế cả. Ngạn ngữ Hi Lạp nói rằng “When the gods seek to destroy someone, first they make him mad”. Cũng có phiên bản viết “Those whom the gods wish to destroy they first make mad/angry”, "He whom the Gods wish to destroy, first makes angry". Tạm dịch là “Khi các thần linh muốn tiêu diệt một ai, họ sẽ làm cho người đó điên lên”. Gods ở đây nên hiểu là thần linh, chứ không phải Thượng đế (một số đạo chỉ tin có 1 Thượng đế, chứ không có nhiều thượng đế). Làm cho điên khùng, chứ không biến thành một vị thần như tác giả viết/hiểu.

Câu này được trích dẫn nhiều lần trong quá khứ, nhưng hình như nghĩa của nó vẫn còn trong vòng tranh cãi. Ngày xưa, người ta nghĩ thần thánh rất ác ôn, nên mới có chữ "destroy" (tiêu hủy, tiêu diệt). Theo câu ngạn ngữ, thì để diệt ai đó, các thần linh sẽ trước hết làm cho người đó nổi giận, nổi điên lên. Còn sau đó, thần linh làm gì thì chúng ta không biết, nhưng chắc là hành động không tốt mấy. Đặt trong bối cảnh, câu ngạn ngữ có tính cách cảnh báo. Ngày nay, chúng ta biết rằng không có thần linh hay thượng đế nào cả (ít ra là tôi nghĩ thế, vì không có bằng chứng). Do đó, câu nói trên cho biết nếu chúng ta đang thấy ai nổi nóng, thì người đó đang tự hủy diệt mình. Câu này xem ra ứng nghiệm với những ai đang nổi nóng với Ngô Bảo Châu và Cù Huy Hà Vũ. :-)

Hình như Khổng Tử cũng từng nói đại khái rằng một người nóng giận thì trong người đầy độc tố. Nên tránh xa người đó!

Nguyễn Văn Tuấn

PS. Một bạn đọc mách cho nguồn gốc câu nói trên tại wikipedia.