CÀ CHỚN

Author: LHCT

Posted on: 2016-08-27

Gaston, anh chàng "Cà Chớn" của chuyện tranh hài Pháp

Hai giờ sáng, điện thoại reo, nghe thằng bạn ó đâm hơn bốn mươi năm không gặp hét: “Đồ thằng CÀ CHỚN” . Cà chớn thì từ nhỏ đến lớn nghe rất quen tai, hổng hiểu từ này có trong tự điển hay không?

Trèo lên cây bưởi hái hoa Bước xuống ruộng cà hái ngọn tầm xuân

Nào là cà độc dược, cà chua, cà pháo, cà tiêu, cà cuống, cà lăm, cà kê, cà khẳng, cà khêu, cà khịa, cà mèn, cà nhắc, cà nhom, cà niễng, cà phê, cà rà, cà rá, cà riềng, cà rỡn, cà sa, cà tăng, cà tửng, cà xốc. Lạ quá không thấy “cà chớn” ghi trong tự điển.

“Cà chớn” là tiếng lóng ở miền nam, người Trung, người Nam nào cũng hiểu “cà chớn” là gì, nhưng người Bắc thì không biết từ này. Theo các nhà ngôn ngữ học, từ “cà-chớn” bắt nguồn từ tiếng Miên “Kchol”, người Việt phát âm “Cà chon”, đọc trại thành “Cà chớn”, có nghĩa là không đáng tin lắm từ lời nói đến hành động. Nói ai cà chớn là có ý chê, nhưng cũng không có nghĩa là hoàn toàn xấu. Chẳng hạn “Chờ tới giờ này mà nó chưa đến, đồ thứ cà chớn”, hay “chiếc xe hôm nay cà chớn, đạp máy hoài mà không chịu nỗ”. Tuy nhiên, có thể nặng “Có tới bằng cấp đó, chức vụ đó mà ăn nói lý luận cà chớn quá”. Vì gốc tiếng Miên, nên chỉ có dân Đàng Trong từ thời Chúa Nguyễn biết từ này, còn người Đàng Ngoài của chúa Trịnh tuyệt nhiên không biết. Từ này nhẹ hơn từ “cà tững”, có nghĩa gần như điên như khùng, thần kinh bị “mát”.

Hai từ "Cà Chớn" rất phổ biến ở miền nam trước 75. Mặc dầu bắt đầu bằng chữ "Cà" nhưng không có nghĩa là thực phẩm dùng để ăn như Cà chua, Cà pháo, Cà tô mát v.v... và cũng không có ý nghĩa là khuyết tật như Cà Lăm !

Cà chớn khó định nghĩa như thế nào cho chính xác. Cà chớn không hề có nghĩa là láo lếu, cũng không có ý nghĩa là xấu xa, nhảm nhí. Thí dụ bạn hẹn một người bạn đi uống cà phê, nhưng anh ta đến muộn, bạn phán là “thằng cà chớn”. Vậy không có nghĩa là anh bạn kia là một người bạn xấu. Hoặc bạn nghe một người bạn nào đó đùa dai một câu như “trông cô gái kia phốp pháp, có vẻ hạp với ông đấy”. Bạn chỉ có thể kết tội anh ta là cà chớn chứ không thể cho là anh ta nói láo. Đôi khi nó có nghĩa là xấu, đôi khi nó có nghĩa là vui đùa, đôi khi nó có nghĩa là không tốt, không xấu nữa. Thí dụ, bạn nói về một người bạn rằng: “Thằng ấy nó cà chớn thế thôi chứ không xấu bụng đâu”. Vậy cà chớn là không tốt cũng không xấu.

Xem ra hai tiếng “ cà chớn” này rất khó dịch sang tiếng ngoại quốc. Xin nhờ các dịch giả, các nhà nghiên cứu về ngôn ngữ học làm ơn dịch giùm. Tôi cứ nghĩ, nếu không là người Việt Nam thì khó mà hiểu nổi “cà chớn” có nghĩa là gì. Tuy nhiên người Việt Nam nào cũng có thể cảm nhận được, hiểu ngầm được hai tiếng này. Nhóm chữ “văn hóa cà chớn” tôi dùng ở đây mang tất cả các ý trên.

Lại cũng xin xác minh rằng hai tiếng “cà chớn” đã có từ thời xa xưa chứ không phải chữ nghĩa hay lời nói mới phát sinh vào thời đại ngày nay ở Việt Nam (không phải chữ nghĩa VC). Tôi nhớ rằng khi còn nhỏ, khoảng trên dưới 10 tuổi, mỗi buổi chiều khi tôi mê đá bóng hay đánh bóng chuyền, bóng bàn, về nhà trễ, tôi thường bị anh tôi mắng là “thằng cà chớn”. Tôi nghĩ ông ấy đã dùng chữ này thật chính xác. Nếu tôi mê đánh đinh đánh đáo, anh tôi có thể mắng là “thằng bố láo, thằng lười, ham chơi hơn thích học”, nhưng tôi mê thể thao cũng như ông ấy thì ông không dùng chữ “láo” được mà chỉ có thể có thể cho tôi là “thằng cà chớn” là đúng nhất. Đôi khi người ta còn dùng là “cà chớn, cà cháo”, nhưng chữ “cháo” này không có nghĩa gì khác cả, chỉ là câu nói quen miệng cho trơn, cho xôm tụ thôi. Nhưng khi người ta nói “người ngợm đâu mà bẩn thế”, chữ “ngợm” ở đây có thêm nghĩa xấu, chứ nói về một người tốt, không ai thêm chữ “ngợm” vào cả. Thế mới biết chữ nghĩa Việt Nam thâm thúy lắm. Cũng cùng một nhóm chữ, nhưng mỗi trường hợp phải được hiểu theo một ý khác nhau và hiểu được đúng lại càng khó. Đôi khi chỉ còn là sự cảm nhận của những người cùng chung một dân tộc, một huyết thống."

Nói về VN sau này cũng có nhiều thú vị. Một nhóm bạn xưa gặp nhau nói chuyện tầm phào về người này người nọ từng quen biết từ hồi thơ ấu. Khi đề cập tới một người khá quen biết, một bạn bỗng nói “Anh ấy bây giờ ở gần “kho đạn”, “nỗ” lắm đó, ai mà tiếp xúc với anh ấy thì bị văng miễng chịu không thấu đâu”. Thật tình, nếu xa VN lâu năm sẽ không hiểu “kho đạn” và “nỗ” là gì. “Nỗ là khoe khoang quá lố, có chút ít lại nói thật nhiều, không có nói thành có, đôi khi khoe khoang lố bịch mà người nói tưởng là người nghe không biết. Rồi đến chuyện “cà”. Mấy mươi năm ở hải ngoại, lo học hành rồi lo làm việc, chăm sóc gia đình, làm sao biết được sự phát triễn “tiếng lóng” ở trong nước trong mấy chục năm qua. “Sau 75, mấy ông ở miền ngoài vào nam “nỗ” lắm.Chẳng hạn như ở ngoài đó Tivi chạy đầy đường. Một anh miền nam, chơi khăm, cố tình gài câu hỏi: “chớ ngoài đó có biết ăn cà chua không?”. “Ngoài đó, tớ có đủ thứ cà, cà pháo, cà dĩa, cà chua ngon lắm, còn ngon hơn ở trong này”. Anh chàng miền nam bèn gài “chớ ngoài đó có “cà chớn” không?”. “Ối giời, thứ gì thì không rõ chứ thứ “cà-chớn” thì khối ấy”.

Khi đề cập đến từ cà chớn thì ngày xưa có giai thoại về “Tư Cà Chớn”.Người lớn tuổi gọi anh là “Thằng Tư Cà Chớn”. Còn người nhỏ tuổi hơn không gọi “anh Tư Cà Chớn”, “chú hay bác Tư Cà Chớn”, mà thường gọi trõng là “Tư Cà Chớn”. Nhà “anh Tư Cà Chớn” là gia đình cố cựu lập nghiệp từ bao đời, nhà có ngôi vườn trái cây rộng lớn vài ba mẫu đất, với ngôi nhà ngói đồ sộ và cổ kính, khác với các túp nhà tôn nhà lá nghèo nàn xây dựng tạm bợ của dân tản cư mới đến lập nghiệp. Nhà anh Tư thuộc loại giàu có hay khá giả trong xóm nhất. Anh “Tư Cà Chớn” được biết đến là do“đài radio Cái Răng” và Chị Sáu đưa đò.

Theo lời chị Sáu cho biết, anh Tư mang danh “Tư Cà Chớn” nhưng sự thật thì anh Tư không đến nỗi “cà chớn” lắm, chỉ vì bị một cô gái lạ mặt chèo ghe trên sông nói anh hát đối “cà chớn”, câu chuyện được lan truyền trong xóm mà anh phải mang danh này từ ngày đó.

Anh là con trai duy nhất trong gia đình nên được nuông chìu. Nghe nói hồi 4-5 tuổi anh suýt chết đuối, nên đầu óc có bị ảnh hưởng chút ít, dầu không đến nỗi “cà tững”. Mặc dầu nhà giàu có, dinh dưỡng đầy đủ mà thân thể anh ốm “cà tong cà teo”. Anh không thích học hành, từ hồi nhỏ anh chỉ “cà nhõng” trong thôn xóm, tới lớn cũng không có bằng cấp nghề nghiệp gì, mà lại thường “cà rà” ở các quán cà phê bên chợ Cái Răng hay nơi nào có tiệc tùng, có nhiều cô gái. Nghe nói là ảnh cũng có bạn gái, nhưng rốt cuộc không đi đến đâu. Lý do là vừa mới quen cô gái nào, anh cũng đem giới thiệu khoe với bạn bè, mà nhè bạn bè lại đẹp trai, có nghề nghiệp đàng hoàng và ăn nói có duyên hơn, vì vậy cô bạn mới quen biết nào cũng đều bỏ anh, theo người mới. Một lần Chị Sáu đưa đò nói với anh Tư: “Tại sao em lại đem bạn gái của mình giới thiệu với các anh bạn đẹp trai làm chi để nay phòng không chiếc bóng”. Anh trả lời tỉnh bơ: “Em thử lòng cô ta, nếu cô ta thực lòng thương em thì dầu gặp ai cô ta cũng vẫn lấy em. Còn nếu cô ta có tính như vậy, thà cô ta bỏ em bây giờ thì vẫn tốt hơn là bỏ em sau này, thế là may mắn cho em đó chớ”. Chị Sáu đưa đò hết ý khuyên can. Anh Tư thích ca nhạc tân thời, hát vọng cỗ, và hò, nhưng anh ăn nói thuộc loại không có duyên lắm, mà lại hay “cà rỡn”. Chị Sáu kễ tiếp:

 

Trong một buổi chiều tối nhá nhem, anh đang chèo ghe câu trên sông Cái Răng, bỗng thấy bóng dáng một cô gái bơi xuồng xa xa. Anh cất tiếng hò chọc ghẹo:
Hò… hơ… ớ….. hơ… lưới thưa anh bủa con cá duồng,
Buông lời mà hỏi bạn… hò…. hơ… ơ.... chớ bạn bơi chiếc xuồng đi dâu?!

Cô gái chọc lại:
Hò…. hơ… ơ…… lưới thưa em bủa con cá duồng,
Ở nhà em có chuyện hò…… ơ….. nên em bơi xuồng đi tìm anh

Anh Tư tưởng bở là cá đã cắn câu, bèn cương câu hò:
Hò… hơ….. con chim liễu nó biểu con hoàng oanh,
biểu to, biểu nhỏ, hò… hơ…
biểu to biểu nhỏ, biểu anh thương nàng.

Cô gái cũng hát cương theo:
Hò ơ, … Anh kia xin chớ vội vàng
Nếu anh có giỏi, hò ơ, thì vài hàng đối chơi
hò…. hơ… ơ… chớ con “cá đối” nằm trong “cối đá”
còn “mèo đuôi cụt” nằm “mút đuôi kèo”
nếu anh đối đặng, hò… ơ….. dẫu nghèo em cũng thương.

Anh Tư trả lời nghiêm chỉnh:
Hò… ơ…… con “chim mõ kiến” nằm “trên miếng cỏ”,
chim “dàng (vàng) lông” đậu giữa “dòng (vồng) lan”.
Anh đà đối đặng, hò… hơ…. vậy nàng đến đây.

Thấy cô gái không hò trả lời. Anh Tư bèn hò tiếp:
Hò hơ... ơ, Bớ chiếc ghe sau chèo mau anh đợi.
Hò hơ... ơ, Kẻo giông tắt đèn bờ bụi tối tăm.

Không ngờ, cô gái hò đáp trả lời:
Hò hơ... ơ, Bờ bụi tối tăm, anh quơ nhằm cái tộ bể
Hò hơ... ơ, Cưới vợ có chửa về thổi lửa queo râu.

Qua câu hò đối đáp, biết cô gái chẳng vừa, anh bèn cà rỡn:
Hò hơ, ơ... Cầu tre lắc lẽo gập ghình
Em xinh, em té xuống sình hết xinh

Cô gái hò đáp:
Hò hơ, ơ…Hởi anh “cà chớn” kia ơi, em té xuống sình
Sao anh không vớt, mà ngồi chình ình vô duyên.

Cô gái chèo ghe đi khuất. Kễ từ đó, anh mang danh “Tư Cà Chớn”.

Có những mẫu chuyện vui liên quan đến “cà chớn”:

... Mấy ngày sau 30.04.75, miền nam VN rơi vào tay cộng sản. Một cán bộ miền bắc vào Sàigòn tự cho là mình là "đỉnh cao trí tuệ" ra vẽ rất là hách dịch, thấy một người đạp xe lôi chở khách, liền lên giọng cán bộ nói:
"Miền nam sao mà nghèo thế! ở miền bắc chúng tôi thì xe hơi rất là nhiều, đến nỗi xe hơi chạy đầy đường đếm không hết. "

Người lái xe lôi đạp hỏi tiếp:
"Thế ở miền bắc các anh có cà pháo không vậy?."

Anh cán bộ hách dịch:
" À, cà pháo ở miền bắc chúng tôi rất là nhiều, đến nỗi cà pháo ăn không hết, mà còn phơi khô đầy đường đếm không xuể! "

Người lái xe lôi đạp từ tốn hỏi lại:
"Thế ở miền bắc các anh có cà rem không vậy?"

Anh cán bộ lại phô trương tài hiễu biết đĩnh cao:
" À, cà rem ở miền bắc chúng tôi có rất là nhiều, đến nỗi cà rem ăn không hết, mà còn phơi khô đầy đường. "

Người lái xe hỏi tiếp:
" Vậy thế ở miền bắc các anh có "cà chớn" không vậy?

Anh cán bộ tự đắc:
"Cà chớn hả ! Ôi Cà chớn ở miền bắc chúng tôi có rất là nhiều, đếm không hết. Chúng nó nhiều đến nỗi chạy đầy đường."

Anh đạp xe, không còn lời gì để hỏi nữa !!!! Đúng là Xạo Hết Chổ Nói !

Sau năm 1975, đám bộ đội khỉ Trường Sơn vào chiếm đóng các thành phố ở miền Nam. Thấy con gái ngụy đẹp quá nên buông lời tán tỉnh.

Rất bực mình, các cô khinh bỉ, bỉu môi.
- Đồ cà chớn!

Thấy thế, bộ đội lên đạn chỉa súng quát lên
- Này, cà chớn là gì thế hở? nói mau, nếu không, tớ xử lý ngay tại chổ.

Sợ quá, các cô ấp úng đáp:
- Dạ, cà chớn là tốt, ý tụi em muốn nói các anh bộ đội tốt lắm.

Thế là cả đơn vị bộ đội để chứng tỏ mình cũng là người văn minh nên truyền tai nhau học tập cà chớn là tốt.

Một hôm, Lê Duẩn ghé thăm đơn vị bộ đội này, tiểu đoàn trưởng đứng lên thuyết trình.
- Báo cáo đồng chí Tổng bí thư, tinh thần chiến đấu của anh em trong đơn vị nói chung là cà chớn. Tình cảm giửa các anh em đối với nhau cũng cà chớn lắm, anh em hạ quyết tâm noi gương cà chớn của các đồng chí lảnh đạo ạ!

LHCT 04 August 2016

---------