Tập Cận Bình sẽ ghé Việt Nam để gây áp lực trước Đại Hội Đảng ?

Trọng Nghĩa

Chủ tịch VN Trương Tấn Sang và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong lần viếng thăm Bắc Kinh 03/09/2015 - REUTERS

Một hôm sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam công bố bản dự thảo Báo cáo Chính trị sẽ được thảo luận nhân Đại hội lần thứ 12 dự trù mở ra vào đầu năm tới 2016, nhật báo Hồng Kông South China Morning Post số ghi ngày hôm nay, 16/09/2015 đã nêu bật khả năng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình công du Việt Nam vào cuối năm nay với ý kiến của hai chuyên gia cho rằng rất có thể ông Tập Cận Bình sẽ tìm cách tác động đến giới lãnh đạo Việt Nam vào thời điểm đó.

Nhật báo Anh ngữ rất có uy tín tại Hồng Kông trước tiên hết đã ghi nhận một khả năng hiếm thấy hoàn toàn có thể xẩy ra : Việt Nam sẽ phải đón tiếp gần như vào cùng một thời điểm lãnh đạo của hai cường quốc bậc nhất thế giới hiện nay là Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Cho đến nay, ngày giờ chính xác của hai chuyến thăm này chưa được xác định chắc chắn, nhưng theo SCMP, một số nguồn tin tại Bắc Kinh đã tiết lộ rằng mới đây, Trung Quốc đã quyết định là ông Tập Cận Bình sẽ đi thăm Việt Nam trong khoảng thời gian từ nay đến cuối năm, và đó sẽ là chuyến công du Việt Nam đầu tiên của một Chủ tịch Trung Quốc trong 10 năm gần đây.

Theo các nhà phân tích, thời điểm cụ thể rất có thể là vào tháng 11 khi hai Hội nghị Thượng đỉnh có Trung Quốc tham dự cùng diễn ra, Hội nghị ASEAN tại Malaysia, và Hội nghị APEC tại Philippines.

Vấn đề là Tổng thống Mỹ Barack Obama, trên nguyên tắc, cũng đi dự hai Hội nghị đó, nhất là Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương tại Manila, một cơ chế do chính Mỹ sáng lập, và rất có thể là ông sẽ ghé thăm Việt Nam vào thời điểm đó.

Việc đón tiếp gần như đồng thời cả lãnh đạo Mỹ lẫn Trung Quốc sẽ đặt ra cho Việt Nam một bài toán cân bằng ngoại giao tế nhị, đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội muốn xích lại gần Washington hơn nữa để ngăn chặn tham vọng của Bắc Kinh tại Biển Đông, nhưng lại không thể coi nhẹ Trung Quốc vì lệ thuộc Bắc Kinh quá nặng về kinh tế.

Sự việc lại càng phức tạp hơn vào lúc quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc cũng có phần căng thẳng hơn với việc Washington tố cáo Bắc Kinh quân sự hóa Biển Đông, đe dọa quyền tự do lưu thông trên biển, trong lúc Bắc Kinh lại lên án chính sách xoay trục của Washington qua vùng Châu Á Thái Bình Dương, bị coi là nhằm vây chặn Trung Quốc.

Theo giới quan sát, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rất có thể sẽ tranh thủ dịp đến Đông Nam Á dự các hội nghị để chiêu dụ thêm một số nước, hóa giải chiến lược bị cho là vây chặn của Mỹ.

Đối với ông Hứa Lợi Bình (Xu Liping), một nhà nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, kể cả trong trường hợp ông tẩy chay Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Manila do thái độ kịch liệt chống hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông của Philippines, Chủ tịch Trung Quốc « vẫn sẽ đi thăm Việt Nam ».

Phải nói rằng bang giao Việt-Trung vừa trải qua một giai đoạn sóng gió sau vụ Trung Quốc mang giàn khoan HD-981 vào cắm sâu trong vùng thềm lục địa Việt Nam vào tháng Năm 2014, và việc cải thiện trở lại quan hệ chỉ mới bắt đầu trong thời gian gần đây, với những khó khăn nhất định do việc các thành phần gọi là « thân Bắc Kinh » trong giới lãnh đạo Việt Nam tạm thời bị thất thế.

Trong tình hình đó, chuyên gia Trung Quốc được tờ SCMP trích dẫn, không loại trừ khả năng ông Tập Cận Bình lợi dụng chuyến thăm Việt Nam để tiếp sức cho giới chủ trương quan hệ hữu hảo hơn với Bắc Kinh, đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội chuẩn bị Đại hội Đảng lần thứ 12 và bầu ra một giàn lãnh đạo mới :

« Một chuyến thăm cấp cao của một lãnh đạo Trung Quốc rất cần thiết khi Việt Nam sẽ có một ban lãnh đạo mới vào năm tới… Điều quan trọng là ông [Tập Cận Bình] có thể tiếp xúc với tất cả các lãnh đạo Việt Nam, và điều đó có thể có ảnh hưởng nhất định nếu ông ‘khích lệ’ những gương mặt ủng hộ Bắc Kinh. »

Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia tại Học viện Quốc phòng Úc thì có nhận định thẳng thừng hơn. Đối với ông, Trung Quốc ngoài miệng lúc nào cũng nói rằng nguyên tắc đối ngoại của họ là « không can thiệp », thế nhưng trong quá khứ, Bắc Kinh đã nhiều lần tìm cách lèo lái việc Việt Nam chọn lãnh đạo.

Lần này cũng sẽ như thế. Theo Giáo sư Thayer, « Ông Tập Cận Bình cũng sẽ muốn sử dụng chuyến đi này để ảnh hưởng đến Đại hội Đảng, và để ngăn chặn không cho [Việt Nam] di chuyển về phía Mỹ ».