Nam Nguyên, phóng viên RFA / 2015-09-11
Đất trống ven sông Sài Gòn thuộc khu Đô thị Thủ Thiêm, ảnh chụp hôm 3/8/2015.
Cuối
năm 2014, tờ báo Đảng là Sài Gòn Giải Phóng có bài viết “Đô thị Thủ
Thiêm – Gần mà… xa” ám chỉ về một đại dự án vượt quá khả năng thực hiện.
Bài báo có đoạn… Tuy có sự gần gũi về khoảng cách địa lý như vậy
nhưng đối với nhiều cư dân TP.HCM, khu đô thị này dường như vẫn rất xa
vời cho dù thành phố đã có nhiều nỗ lực kêu gọi đầu tư vào vùng đất này…
Theo qui hoạch phê duyệt cuối năm 2005, bán đảo Thủ Thiêm diện
tích gần 7 km2 sẽ trở thành trung tâm thương mại tài chính quan trọng
của TP.HCM. Khu vực này sẽ có nhiều nhà chọc trời đáp ứng chỗ ở cho
130.000 người và 1 triệu khách vãng lai mỗi năm.
Trả lãi 2,9 tỷ đồng mỗi ngày
Ngày
10/9/2015, báo điện tử VnExpress đưa tin TP.HCM đang trả lãi 2,9 tỷ
đồng mỗi ngày vì Khu đô thị Thủ Thiêm… Chính quyền Thành phố báo cáo Thủ
tướng để tìm giải pháp tài chính trước áp lực trả nợ. Theo nội dung văn
bản gởi Thủ tướng, cho đến nay Ủy ban Nhân dân TP.HCM đã sử dụng 29.000
tỷ đồng để bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư, đầu tư hạ
tầng kỹ thuật, trả các khoản lãi vay. Trong tổng số tiền đầu tư vừa nêu,
khoảng 12.000 tỷ đồng là vốn vay thương mại từ các tổ chức tín dụng với
tiền lãi phát sinh khoảng 2,9 tỷ đồng mỗi ngày. Áp lực trả nợ gốc và
lãi vay rất lớn. Năm nay là hơn 902 tỷ đồng; năm tới trả nợ gốc tới hạn
là hơn 5.200 tỷ đồng và lãi vay phát sinh là 829 tỷ.
TS
kinh tế Phạm Chí Dũng, từng có thời gian làm việc tại Thành ủy TP.HCM
nói với chúng tôi là việc Chính quyền trả lãi gần 3 tỷ đồng một ngày là
món nợ cũ. Theo ông, trước đây Thành phố đã vay của BIDV Ngân hàng Đầu
tư Phát triển của Trung ương 3.000 tỷ dành cho phần đền bù giải tỏa khu
đô thị Thủ Thiêm; sau đó đã phải gán một số đất cho BIDV vì TP.HCM không
có đủ tiền để trả nợ. Còn cho tới nay phát sinh trả lãi gần 3 tỷ đồng
một ngày thì là hậu quả tất yếu. TS Phạm Chí Dũng tiếp lời:
“Vấn đề là nhìn lại bộ mặt của Khu đô thị Thủ Thiêm hiện nay nó trống
trơ trống hoác. Trước khi đưa lên dự án người ta tuyên truyền là khu này
có thể được coi như là khu đô thị sáng giá nhất của vùng Đông Nam Á chứ
không chỉ của Việt Nam. Nhưng đến bây giờ những ai đi trực diện vào khu
đô thị Thủ Thiêm mới thấy tất cả chỉ là bãi đất trống mênh mông và
hoang tàn. Dân thì bị đuổi đi gần hết rồi, thậm chí những gia đình không
chịu nhận tiền đền bù thấp thì bị cưỡng chế. Trở lại tình hình hầu bao
ngân sách của TP.HCM nhìn ra toàn cục nợ công quốc gia thì thấy rõ tình
hình xấu rồi.”
TS
Phạm Chí Dũng đề cập tới Biểu đồ nợ công quốc gia của Bank of America,
theo đó Việt Nam xếp thứ 12 trong nhóm các nước rủi ro cao nhất về nợ
công. Theo lời ông, chính quyền cho là nợ công trong ngưỡng an toàn tức
dưới 65% GDP và vì thế họ tiếp tục vay mượn để đầu tư những dự án rất
lớn. Thí dụ như dự án tàu điện ngầm Suối Tiên TP.HCM, tương lai sẽ tới
Dự án sân bay Long Thành vốn đầu tư 15 tỷ USD và còn một dự án thảm họa
khác là dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam hiện đang được khởi động lại. TS
Phạm Chí Dũng cho rằng việc thực hiện tràn lan những dự án quá tốn kém
sẽ làm cho nợ công khủng hoảng và đẩy nhanh con tàu Việt nam tới vực
thẳm phá sản.
Từ
câu chuyện TP.HCM bế tắc tài chính trong dự án Khu đô thị Thủ Thiêm với
những khoản nợ khổng lồ, dẫn tới câu chuyện áp lực nợ công của Việt
Nam. Theo Phó Giáo sư Tiến sĩ Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế ở Hà Nội,
số liệu của chính phủ nói là nợ công của Việt nam chưa tới mức báo
động, nhưng thực tế con số của nước ngoài cũng như của chuyên gia thì đã
đến mức cần báo động, đến năm 2016 thì nó sẽ tới kịch trần. Gần đây,
liên quan đến nợ công Kiểm toán Nhà nước phát hiện có những vấn đề cần
phải xem xét lại. Từ Hà Nội, PGS Tiến sĩ Ngô Trí Long nhấn mạnh:
Ảnh chụp TPHCM nhìn từ khu Đô thị Thủ Thiêm hôm 3/8/2015. AFP PHOTO.
“Hiện nay thu nhập của Việt Nam phần ngân sách luôn luôn mất cân đối,
thực chất làm ăn không có hiệu quả. Ví dụ trong thu ngân sách thì 75% là
thu để chi còn lại là để trả nợ, như vậy thực chất không có đầu tư.
Muốn đầu tư thì phải đi vay, trong bối cảnh làm không đủ ăn mà đầu tư
lại đi vay thì nợ công là một gánh nặng. Nếu không có các giải pháp kiểm
soát một cách chặt chẽ nghiêm túc, không nhìn nhận bản chất vấn đề thì
hậu quả khó lường. Cụ thể không những nợ công của chính phủ mà của các
địa phương cho thấy rất là lớn. Thủ Thiêm là một trong những dự án biểu
hiện đến nợ của chính quyền địa phương. Đầu tư trong nguồn lực giới hạn
phải biết đầu tư vào lĩnh vực trọng điểm nhằm phục vụ trước mắt, còn cái
gì cũng đầu tư mà không xem xét nhu cầu cần thiết trước mắt, thì chắc
chắn sẽ làm cho gánh nợ công càng trở nên nặng hơn nữa.”
Đối mặt với tiêu cực tham nhũng
Trong
văn bản gởi Thủ tướng, UBND.TP.HCM cho biết trong năm 2015 sẽ phải
thanh toán 5.000 tỷ đồng và sang năm phải thanh toán thêm 8.100 tỷ đồng
nữa, bao gồm tiền bồi thường giải phóng mặt bằng đối với các trường hợp
còn lại; cũng như đầu tư hạ tầng trong khu đô thị mới Thủ Thiêm; xây
dựng quỹ nhà thuộc chương trình 12.500 căn hộ phục vụ tái định cư. Chính
quyền TP.HCM cũng cho biết không thể tiếp tục vay vốn ngân hàng vì đã
hết hạn mức vay và trong bối cảnh như vậy Thành phố kiến nghị Thủ tướng
cho phép được chỉ định nhà đầu tư thực hiện một số dự án thay vì phải
đấu thầu công khai, để sớm tạo nguồn thu giảm bớt số lãi vay đang phát
sinh hàng ngày.
Đáp
câu hỏi của chúng tôi là việc TP.HCM kiến nghị Thủ tướng cho phép chỉ
định nhà đầu tư thực hiện các dự án ở Khu đô thị Thủ Thiêm thay vì đấu
thầu công khai là đi ngược lại xu hướng cải cách thể chế và dễ nảy sinh
nhũng lạm. Phó Giáo sư Ngô Trí Long nhận định:
“Trong đầu tư việc chọn chủ đầu tư và đơn vị thi công để tham gia có
nguyên tắc cơ bản bất di bất dịch là phải thông qua đấu thầu. Đấu thầu
mới phát huy cạnh tranh nâng cao hiệu quả. Trong thực tế hiện nay với
việc chỉ định thầu mà đề nghị được chính phủ chấp nhận, thì đàng sau đó
chắc chắn là không có hiệu quả, chắc chắn tiêu cực sẽ xảy ra. Với điều
kiện phương án vẽ ra thì rất tốt, nhưng tư duy là tư duy nhiệm kỳ, cách
làm là làm theo nhiệm kỳ. hết nhiệm kỳ thì thôi người khác kế tiếp làm.
Cho nên hậu quả xảy ra thì đời sau, thế hệ sau phải gánh chịu. Vì tư duy
nhiệm kỳ như vậy trong cách làm qui hoạch, cho nên chỉ vì lợi ích trước
mắt vì lợi ích cá nhân. Ở đây không loại trừ mặt trái là có sự móc nối
nào đó mà chính sự tham nhũng là biểu hiện trong những việc này.”
Cùng
một câu hỏi được chúng tôi nêu ra với TS Phạm Chí Dũng, Chủ tịch Hội
nhà báo độc lập, một tổ chức xã hội dân sự nằm ngoài sự kiểm soát của
chính quyền. TS Phạm Chí Dũng nhận định:
“Nguyên tắc của cải cách thể chế là phải loại bỏ tối đa những sự độc
quyền độc thế. Chỉ định thầu là cơ chế cách đây 25 năm vào thời Việt nam
mới mở cửa kinh tế đã được thường xuyên sử dụng. Sau đến những năm
97-98 mới đưa ra cơ chế phải đấu thầu rộng rãi. Từ đó mới loại bỏ được
một tỷ lệ nhỏ những tiêu cực tham nhũng trong chỉ định thầu. Cơ chế chỉ
định thầu theo dư luận tổng kết thì thất thoát vốn đầu tư có thể lên tới
thậm chí 50%. Khi mà đưa ra đấu thầu rộng rãi thì tỷ lệ thất thoát có
thể rút xuống còn khoảng 20% cũng vẫn còn cao. Bây giờ TP.HCM lại đề
nghị cơ chế chỉ định thầu thì tôi e rằng cũng chỉ là lập lại cơ chế cũ
và lại đẩy thành phố này vào tình trạng phải đối mặt với tiêu cực tham
nhũng.”
Sự
kiện Chính quyền TP.HCM sa vào bế tắc tài chính, khi quyết tâm thực
hiện dự án Khu đô thị Thủ Thiêm là điều đã được dự báo. Ngay sau khi qui
hoạch dự án được phê duyệt vào cuối năm 2005, các nhà khoa học đã chứng
minh rằng, Sài Gòn có chiều nước chảy từ Bắc xuống Nam và Thủ Thiêm là
khu vực túi nước của Thành phố.
Các
học giả đã dẫn lịch sử từ thời Pháp thuộc, các nhà qui hoạch đô thị đã
tránh việc phát triển thành phố về hướng Nam, Đông Nam tức khu vực Thủ
Thiêm. Phát triển đô thị tại một vùng trũng, đất phèn là một chọn lựa
thiếu khôn ngoan vì xây dựng hạ tầng tốn kém và chịu nhiều rủi ro như
sạt lở, lún đất…
Phải
chăng vì hoạch định chính sách theo tư duy nhiệm kỳ dã dẫn tới hệ quả
nhãn tiền, Chính quyền TP.HCM có thể mất khả năng trả nợ gốc tới hạn và
lãi phát sinh do đầu tư tốn kém vào hạ tầng cơ sở trên bán đảo Thủ
Thiêm. Khu đô thị Thủ Thiêm trống vắng các nhà đầu tư, một sự thật phũ
phàng mà báo Sài Gòn Giải Phóng mô tả trong bài viết ngày 19/11/2014: “…Ngoài những công trình hạ tầng kỹ thuật, nhìn trên thực địa…đô thị mới Thủ Thiêm cơ bản vẫn… mênh mông đất trống…”
0 comments:
Post a Comment