Ngô Nhân Dụng - Ðộc
giả Người Việt, nhất là quý vị ở trong nước, chắc không mấy ai để ý đến
những tin tức kinh tế, như việc Ngân Hàng Công Thương Trung Quốc (ICBC)
đang trả 140 triệu đô la mua 80% cổ phần một ngân hàng ở Mỹ, là Bank of
East Asia (Á Ðông Ngân Hàng, gốc Hồng Kông), với nhiều chi nhánh ở New
York và California, kể cả ở quận Cam.
Ðây là lần đầu tiên một ngân hàng Trung Quốc
nắm số cổ phần đủ để kiểm soát một ngân hàng tại Mỹ. Mặc dù Bank of East
Asia nhỏ tý teo, nhưng Tân Hoa Xã mô tả đây là một sự kiện quan trọng
có tính cách chiến lược.
Nhiều người sẽ nghĩ đây là một bước đầu trong
chiến lược Trung Quốc “xâm lăng” tài chánh vào Mỹ Châu. Nhưng thực ra,
biến cố này đánh dấu hai chuyển hướng quan trọng khác: Trung Quốc muốn
các ngân hàng và các nhà kinh doanh của họ học tập các quy tắc làm ăn
theo đúng lối tư bản hơn. Bởi vì bước cải tổ kinh tế sắp tới ở nước họ
là mở cửa thị trường tài chánh rộng hơn, giảm bớt sự can thiệp của chính
quyền vào thị trường. Ðể tập sống theo lối thị trường tư bản thật sự,
Bắc Kinh cũng đã thỏa thuận mở cửa nước Tàu cho các công ty tài chánh Mỹ
và ngoại quốc được vào Trung Quốc làm ăn tự do hơn. Ðây là cuộc trao
đổi hai chiều, có đi có lại, sau những phiên họp gọi là “Hợp tác Chiến
lược” giữa các bộ trưởng ngoại giao và tài chánh Mỹ với chính quyền
Trung Quốc trong mấy ngày đầu Tháng Năm vừa qua.
Cởi trói dần dần cho thị trường tài chánh, đó là
một bước thế nào cũng phải thực hiện, nếu không thì kinh tế Trung Quốc
sẽ bị trì trệ. Giới lãnh đạo Bắc Kinh đã nói rõ, họ phải giảm bớt cảnh
lệ thuộc quá nhiều vào xuất cảng. Và họ sẽ giảm bớt việc kiểm soát tiền
vốn, cho đồng nhân dân tệ được thả nổi nhiều hơn. Những quyết định đó
không phải vì bị ai ép buộc mà chính vì nhu cầu cải tổ tự nhiên. Nếu
không cởi trói thêm, thì kinh tế sẽ ngưng trệ.
Còn Việt Nam thì sao? Ðảng Cộng Sản sẽ theo thói
quen cứ chờ Trung Quốc làm trước, mình bắt chước sau? Có ai nghĩ là nếu
tiếp tục như vậy thì mình sẽ chậm chân vĩnh viễn hay không?
Các ông bà ủy viên Trung Ương Ðảng Cộng Sản Việt
Nam trong mấy bữa nay đang lo bàn nhau cách đối phó với nỗi phẫn uất
của người dân Văn Giang, Vụ Bản, và những vụ Ðoàn Văn Vươn mới sắp diễn
ra. Chắc họ không có thời giờ bàn đến chuyện đối phó với Trung Quốc
trong thế kỷ 21 này. Nhất là trên mặt trận kinh tế lâu dài thì họ hầu
như hoàn toàn thụ động.
Nhưng đối với dân tộc Việt Nam thì trong hơn hai
ngàn năm lịch sử, đối phó với Trung Quốc vẫn là mối quan tâm hàng đầu.
Và vấn đề quan trọng nhất trong vài thập niên sắp tới là làm sao Việt
Nam có thể đứng ngang hàng với Trung Quốc; nhất định không bị lệ thuộc
họ trên mặt kinh tế. Bởi vì hiện nay cảnh lệ thuộc đã diễn ra rồi. Ðây
là vấn đề quan trọng nhất đối với các thanh niên Việt đang sắp bước vào
đời. Họ phải ý thức rằng cuộc chạy đua giữa nước Việt Nam và nước Trung
Hoa trong thế kỷ này sẽ được quyết định trên mặt trận kinh tế.
Mọi người Việt Nam đều đang lo lắng về những
tranh chấp giữa nước ta và nước Trung Hoa về hải phận và chủ quyền trên
các quần đảo. Nhưng vấn đề này liên quan đến nhiều quốc gia khác trong
vùng Ðông Nam Á; liên quan đến cả các cường quốc kinh tế khác như Nhật
Bản, Hàn Quốc, Úc, Mỹ, Ấn Ðộ, vân vân. Sớm hay muộn, những tranh chấp
này sẽ được quốc tế hóa chứ không còn là chuyện riêng của nước ta. Cả
thế giới sẽ phải tham dự để tìm cách giải quyết, vì quyền lợi của chính
họ. Trung Quốc đang lên tiếng đe dọa chiến tranh với Philippines, Mỹ đã
báo trước họ sẽ bảo vệ Philippines. Chiến tranh khó xảy ra, nhưng tình
hình càng căng thẳng thì càng có lợi cho nước ta; vì vấn đề sẽ được quốc
tế hóa sớm hơn.
Nhưng trong thế giới bây giờ, sức mạnh của các
quốc gia nằm trên lãnh vực kinh tế. Nếu một nước không đủ mạnh về kinh
tế, nếu không đủ sức cạnh tranh trên thương trường thế giới, thì sẽ mãi
mãi đóng vai lệ thuộc. Mua sắm thêm xe tăng, đại bác cũng chẳng ích lợi
gì cho việc nâng cao lợi tức bình quân của dân chúng; mà hỏa tiễn hay
tàu ngầm cũng không thể giúp gì hàng xuất cảng của một nước bán chạy
hơn. Khi nước mình mạnh về kinh tế, khi lợi tức đầu người của mình lên
cao, thì các nước khác sẽ phải kính trọng. Khi các xí nghiệp của mình có
sức cạnh tranh trong việc cung cấp các hàng hóa và dịch vụ cho các nước
khác, thì mình sẽ không sợ ai đem máy bay đến bắt mình ngưng xuất cảng.
Khi kinh tế lên cao, chính người dân nước mình sẽ hãnh diện và tự tin
hơn. Nhìn vào các nước Á Ðông khác thì thấy. Tại những nước ở giáp bên
Trung Quốc như Nam Hàn, Nhật Bản, người dân nước họ không bị ám ảnh,
không “lo sợ” về mối đe dọa của Trung Quốc như dân Việt Nam mình. Dân
Phi Luật Tân và chính phủ của họ cũng không tỏ ra sợ hãi. Ngay cả Ðài
Loan, trên nguyên tắc chính họ vẫn tự coi chỉ là một tỉnh của Trung
Quốc, họ cũng không sợ. Trái lại, họ còn đang tính “chinh phục lục địa;”
qua con đường đầu tư, kinh doanh, thương mại; mai mốt sẽ từ đó biến đổi
thể chế chính trị trong lục địa Trung Hoa.
Muốn đối phó với nước Trung Hoa trong một thế hệ
sắp tới, trước hết nước Việt Nam phải phát triển kinh tế. Mua thêm máy
bay chiến đấu, mua thêm hỏa tiễn chăng nữa thì cũng chỉ là những hành
động tượng trưng. Vì tài nguyên giới hạn, không bao giờ quân số và vũ
khí của nước ta có sức qua mặt Trung Quốc. Nhưng trên mặt trận kinh tế
thì nếu khôn ngoan, chúng ta luôn luôn có khả năng vươn lên, có triển
vọng tranh đua với Trung Quốc trong một thế hệ, cùng lắm là hai thế hệ
nữa. Phải biết rằng nước ta có khả năng vượt qua Trung Quốc trong vòng
nửa thế kỷ chứ không cần chờ lâu hơn. Những nước khác ở Á Ðông đã đạt
được điều đó trong thế kỷ trước. Nhật Bản, Ðại Hàn đều đã đạt được lợi
tức bình quân cao hơn Trung Quốc, hàng xuất cảng có giá trị cao hơn hàng
Trung Quốc; không có lý do gì nước Việt Nam lại không đạt được mục tiêu
đó. Nước ta có thể không đông quân, không nhiều súng đạn bằng họ; nhưng
nếu quyết tâm vẫn có thể chạy đua với họ trên mặt trận kinh tế.
Khác với những tranh chấp về biển, đảo là những
vấn đề quốc tế, cuộc chạy đua kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc là
chuyện của riêng nước Việt Nam. Người Việt Nam phải đóng vai chủ động.
Thành công hay thất bại hoàn toàn tùy thuộc vào ý chí và cách suy nghĩ,
tính toán của người Việt Nam.
Hiện nay nước ta vẫn còn lệt bệt theo sau Trung
Quốc, vì từ ba chục năm qua đảng Cộng Sản Việt Nam vẫn chấp nhận đóng
vai một anh học trò đi sau, mô phỏng, bắt chước “mô hình Trung Quốc”
trong việc đổi mới kinh tế. Vì thế Việt Nam phải đóng vai một xứ cho
thuê rừng, thuê đất, cho người Trung Quốc qua khai thác quặng mỏ. Việt
Nam chỉ đóng vai một thị trường phụ để cho các xí nghiệp Trung Quốc đổ
hàng hóa dư thừa của họ. Cứ như thế, các nước khác sẽ chỉ coi nước ta
như một chư hầu kinh tế của nước Trung Hoa, không ai kính trọng cả.
Trong mấy chục năm qua Cộng Sản Việt Nam đã đi
từng bước theo sau. Thấy Bắc Kinh thay đổi cái gì thì chờ khoảng năm,
mười năm Hà Nội cũng đổi theo. Nhưng cứ theo chân như vậy thì không bao
giờ tiến xa hơn họ được. Ngược lại, tỷ lệ tăng trưởng kinh tế của Việt
Nam cứ luôn luôn thấp hơn bên Tàu. Vì học trò khôn đến mấy mà nếu chỉ
bắt chước thầy từng bước một thì lúc nào cũng phải thua ông thầy!
Ðó là lý do khiến đến bây giờ người dân và giới
trí thức vẫn cảm thấy bất lực, gần như tuyệt vọng khi nói đến chuyện
chạy đua kinh tế với Trung Quốc. Muốn chấm dứt tâm lý này, phải đoạn
tuyệt với chính sách theo đuôi, học mót. Phải bứt ra khỏi cái gọi là “mô
hình Trung Quốc.” Từ thập niên 1980 Trung Quốc đã cho phép các xí
nghiệp tư nhân ở nông thôn được phát triển tự do, đó là lý do số sản
xuất cả nước tăng vọt. Ðến bây giờ Việt Nam vẫn chưa phát triển được
những “xí nghiệp hương thôn” tương tự. Nhiều tỉnh bên Trung Quốc như
Triết Giang, Quảng Ðông đã theo hướng này, mô phỏng Ðài Loan, tạo ra
những “trung tâm sản xuất,” như Quảng Châu, Thẩm Quyến, Chu Hải, Ôn Châu
thu hút vốn ngoại quốc và tư doanh trong nước. Mỗi trung tâm đó trở
thành cục nam châm thu hút thêm vốn đầu tư mới nhờ tạo ra được những hạ
tầng cơ sở, một hàng ngũ công nhân, và giới quản lý lành nghề. Trong ba
chục năm qua Việt Nam chưa thấy một trung tâm nào tương tự. Vì chỉ đi
theo gót chân Trung Quốc cho nên Cộng Sản Việt Nam chỉ bắt chước được
hình thức bề ngoài. Một yếu tố thành công của Trung Quốc là họ đặt ra
chế độ tưởng thưởng cán bộ đặt trên tiêu chuẩn thành quả kinh tế; mỗi
cán bộ cấp dưới biết rằng tương lai chính trị của họ tùy thuộc vào các
con số thống kê kinh tế. Còn ở Việt Nam thì tinh thần bè đảng vẫn là
tiêu chuẩn duy nhất để thăng quan tiến chức. Cho nên nếu kinh tế Trung
Quốc tăng lên với tỷ lệ 9%, 10% mà Việt Nam vẫn lẹt bẹt ở mức 6%, 7%
trong thập niên trước.
Từ thập niên, Cộng Sản Trung Quốc ngả sang củng
cố các doanh nghiệp nhà nước bằng cách dùng hệ thống ngân hàng quốc
doanh đổ hết tài nguyên quốc gia vào các công ty quốc doanh; tư nhân bị
bỏ quên. Việt Nam bèn bắt chước, với những “tổng công ty” và “tập đoàn
kinh tế,” nhưng kết quả chỉ làm giàu cho tham nhũng, nổi bật nhất là vụ
Vinashin. Trong khi đó, chính bên Trung Quốc người ta đã thấy nếu không
cải cách mạnh hơn thì kinh tế sẽ đình trệ. Và họ đã bắt đầu thay đổi, vì
biết rằng mô thức kinh tế hiện nay đang sa lầy.
Từ ba chục năm qua, kinh tế Trung Quốc dựa trên
xuất cảng. Bây giờ họ phải chuyển hướng quay về thị trường nội địa vì
sớm muộn việc xuất cảng cũng bị khựng lại. Ðầu Tháng Năm, Hội Chợ Quảng
Châu hàng năm kết thúc, lần đầu tiên số hàng được các khách hàng ngoại
quốc đặt đã giảm 2.3% so với năm trước. Tháng Hai năm 2012 lần đầu tiên
Trung Quốc bị khiếm hụt trên cán cân thương mại, hơn 31 tỷ đô la Mỹ.
Trong Tháng Ba, số thặng dư mậu dịch hơn 5 tỷ đô la, chưa bằng một nửa
số thặng dư hơn 11 tỷ vào Tháng Tư năm ngoái.
Ðể thay đổi kinh tế theo chiều hướng mới, Cộng
Sản Trung Quốc đã bắt buộc phải mở cửa thị trường nội địa cho các ngân
hàng và xí nghiệp ngoại quốc, để đồng thời tạo cơ hội cho các ngân hàng
và xí nghiệp của chính họ ra ngoài, tập cạnh tranh với người ngoại quốc,
chứ không tiếp tục sống trong vòng tay bảo trợ của đảng Cộng Sản như ở
trong nước nữa. Về lâu về dài thì đó là cách duy nhất cho nền kinh tế
Trung Quốc tiến sang một giai đoạn mới.
Trong lúc Bắc Kinh đang bắt đầu giai đoạn thứ
ba, thứ tư trong tiến trình cải tổ kinh tế, và đang nói đến cả cải tổ
chính trị, thì đảng Cộng sản Việt Nam vẫn giậm chân theo những bước
trong giai đoạn thứ nhất và thứ nhì của họ. Theo lối như vậy là chấp
nhận chịu thua vĩnh viễn.
Muốn chạy đua với kinh tế Trung Quốc thì người
Việt Nam phải đòi hỏi đảng Cộng Sản theo một đường phát triển mới không
theo khuôn mẫu của Cộng Sản Trung Quốc nữa. Một bước đầu tiên là dứt
khoát cởi trói cho nền kinh tế tư nhân được tự do phát triển; không còn
ưu đãi các xí nghiệp quốc doanh nữa. Muốn vậy, phải cải tổ hoàn toàn hệ
thống ngân hàng. Các ngân hàng và công ty tài chánh, đầu tư không thể
dùng chỉ để chuyển tài nguyên quốc gia cho những doanh nghiệp nhà nuớc
tiêu phí và tham nhũng nữa.
Chắc các ông bà ủy viên Trung Ương Ðảng Cộng Sản
Việt Nam không có thời giờ bàn những chuyện trên đây. Nhưng không ai
cấm được người dân Việt Nam, giới trí thức, sinh viên học sinh Việt Nam
đem các chuyện này ra bàn. Muốn chạy đua kinh tế với Trung Quốc trong
thế kỷ 21 thì phải cải tổ nhiều hơn và nhanh hơn họ. Nếu không thì sẽ cứ
đóng vai chư hầu trong 100 năm nữa!
0 comments:
Post a Comment