Trung Quốc, một cường quốc càng ngày càng hiếu chiến

REUTERS/China Daily
Minh Anh
Trung Quốc ngày càng hung hăng với các nước láng giềng, Syria tiếp tục tàn sát thường dân bằng vũ khí hóa học và Ireland phát hiện hố chôn gần 800 thi thể trẻ em là những chủ đề chính trong mục điểm báo ngày hôm nay 05/06/2014.
« Trung Quốc, cường quốc càng ngày càng hiếu chiến » là tựa đề bài phân tích trên tờ nhật báo Les Echos. Theo Gabriel Grésillon, thông tín viên của Les Echos thường trú tại Bắc Kinh, nếu như cách đây 5 năm Trung Quốc còn được xem như là một quốc gia hòa bình, thì giờ đây đã trở thành một kẻ gây hấn tiềm tàng trong khu vực. Và hành động này ẩn chứa một rủi ro nghiêm trọng cho đất nước : làm sụp đổ uy tín của chính mình.
Với hình ảnh chú gấu trúc panda, tự thay chiếc đầu ôn hòa đáng yêu bằng đầu của một con gấu dữ, nhe nanh vuốt đe dọa trên phông nền quốc kỳ Trung Quốc, tác giả bài viết mở đầu bài phân tích bằng câu nhận định « Nơi đây là mồ chôn của sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc ». Một khái niệm được Bắc Kinh xây dựng từ năm 2003 và được xem như là một bảo bối để tô bóng hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.
« Sự trỗi dậy hòa bình » có thể nói là một ý tưởng rất khôn khéo. Theo đó, vào lúc mà hàng hóa Trung Quốc tràn ngập trên toàn cầu, cả thế giới sẽ hiểu rằng Bắc Kinh không vì mục đích tham vọng bá quyền. Trung Quốc sẽ là một cường quốc dựa trên nền tảng không xâm phạm và ức hiếp láng giềng. Tất cả những xung đột trước đây, như cuộc chiến với Ấn Độ năm 1962 hay với Việt Nam năm 1979, đã lùi vào dĩ vãng.
Thế nhưng, mọi thứ đã thay đổi trong năm 2014. « Giấc mơ Trung Hoa » của ông Tập Cận Bình chỉ là một vỏ sò trống rỗng, mà ai cũng có thể tự làm đầy tùy theo ý của mình, nhất là kể từ khi ông Chủ tịch Tập quyết định tăng cường sức mạnh quân sự cho đất nước.
Trung Quốc: “kẻ xúi giục gây gối”
Đương nhiên danh sách các vụ tranh chấp lãnh thổ với các quốc gia láng giềng cũng không phải mới mẻ gì. Chỉ có điều đáng chú ý là thái độ của Bắc Kinh đã hoàn toàn thay đổi chỉ trong vòng có vài năm. Từ lâu vốn nổi tiếng là cẩn trọng và chủ trương giữ nguyên « hiện trạng », Trung Quốc giờ đây cảm thấy có đủ tự tin làm « kẻ xúi giục gây rối » trong khu vực.
Tác giả bài viết công nhận rằng trong vụ tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư với Nhật Bản, cũng có một phần lỗi của chính quyền Tokyo. Việc chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa ba hòn đảo nằm trong quần đảo đã làm cho Bắc Kinh bực tức và theo lo-gic đã đẩy Trung Quốc đi đến hành động đối đầu. Đó là chưa kể đến cách nhìn méo mó của Tokyo về chính quá khứ lịch sử của mình, không những không giải quyết được vấn đề mà còn làm tăng thêm căng thẳng với các quốc gia láng giềng khác nữa.
Nhưng điều đáng nói ở đây là cách hành xử hằng ngày của Trung Quốc. Từ nhiều thập niên nay, vùng quần đảo tranh chấp đó đã nằm dưới sự quản lý của chính quyền Nhật Bản. Trung Quốc ngang nhiên cho các chiến đấu cơ tiến gần các máy bay trinh sát của Nhật là một hành động “khiêu khích” quân sự cực kỳ nguy hiểm. Sốc hơn nữa là Bắc Kinh đơn phương ngang ngược thiết lập vùng nhận dạng phòng không trong khu vực, bao gồm cả vùng đang diễn ra tranh chấp giữa Nhật Bản và Hàn Quốc.
Đối với các quốc gia láng giềng phía Nam, Bắc Kinh cho xây dựng các cơ sở hạ tầng trên các vùng đảo đang có tranh chấp với Việt Nam và Philippines. Từ những quan sát đó, tác giả bài viết nhận định rằng, bất kể là lý do nào đi chăng nữa, các hành động gây hấn đó dù hợp pháp hay không, cho thấy có sự thay đổi về vị thế ngoại giao của Trung Quốc.
Đó là, cường quốc thứ hai trên thế giới này không còn là một quốc gia hòa bình nữa, mà đã trở thành « kẻ gây hấn tiềm tàng » trong toàn khu vực. Dẫu rằng sự đảo chiều này có vẻ như được nhìn nhận, trong thực tế, nó còn hàm chứa một mối nguy quan trọng cho đất nước : sự sụp đổ uy tín của quốc gia.
Tác giả lưu ý : « Để gầy dựng uy tín phải mất nhiều thời gian, nhưng tiếng xấu thì bám lấy rất là nhanh ». Đó chính xác là những gì Trung Quốc đang làm. Một mặt Trung Quốc xác định tính cần thiết xây dựng « quyền lực mềm » để cạnh tranh với Hoa Kỳ, như cho đầu tư ồ ạt để triển khai hệ thống Viện ” Khổng tử ” trên toàn thế giới. Nhưng song song với chiến dịch này, Bắc Kinh lại đánh đi những tín hiệu đe dọa gây sợ cho các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế.
Gabriel Grésillon nhận thấy bất chấp việc sử dụng khôn khéo hình ảnh « gấu trúc » như là một công cụ ngoại giao, người ta cũng không thể nào xem Trung Quốc như là một kẻ khổng lồ vô hại đang ngủ yên. Và kết quả của những hành động đó là các nước xung quanh đang cố hợp lại tạo thành một mặt trận chung, tạo cho Tokyo một cái cớ để hoạt động tích cực hơn, như đóng vai « anh cả » trong khu vực. Mà gần đây nhất là Nhật Bản tuyên bố cung cấp tàu tuần duyên cho Việt Nam.
Tác giả cho rằng nếu thật sự muốn phát triển « quyền lực mềm » của mình, Trung Quốc cần phải có một thái độ khác cũng như học thuyết ngoại giao chín chắn hơn, xứng tầm với vị trí cường quốc mà họ muốn thể hiện trên trường quốc tế.
Nhưng cho đến thời điểm này, về mặt chính thức đa phần cách ứng xử bên ngoài lãnh thổ đều được minh chứng bằng một nguyên tắc bất di bất dịch: không can dự. Điều đó cũng có nghĩa là Trung Quốc chỉ có một nguyên tắc : thờ ơ đối với những gì không liên quan đến mình và dùng vũ lực khi có dính đến lợi ích của mình.