Nhân quyền Việt - Quyền lợi Mỹ

Báo chí Việt Nam đã chứng minh họ không có quyền tự do báo chí và người dân Việt Nam cũng không được quyền thông tin như Hiến pháp và Luật báo chí quy định. Thật trớ trêu là việc này đã xảy ra vào thời gian có lời khoe Việt Nam đã “bảo vệ và thúc đẩy quyền con người” và “thực hiện các cam kết quốc tế về quyền con người” của Thứ trưởng Ngoại giao Cộng sản Việt Nam Nguyễn Quốc Cường.

Phô trương này được đưa ra tại khóa họp cấp cao 28 của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc diễn ra tại Geneve từ ngày 3 đến 27/03/2015.

Ông Cường nói: “Với tư cách thành viên nhiệm kỳ 2014 - 2016, Việt Nam đã và tiếp tục phát huy vai trò chủ động, tích cực và có trách nhiệm trong các công việc của HĐNQ.”

Theo tin của Bộ Ngoại giao Việt Nam thì: “Trưởng đoàn Việt Nam nhấn mạnh thành tựu của Việt Nam trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, những nỗ lực trong thực hiện các cam kết quốc tế về quyền con người, trong đó có các khuyến nghị UPR (Human Rights Council Universal Periodic Review) chu kỳ 2 đã được chấp thuận, các cam kết tự nguyện với tư cách thành viên HĐNQ, phê chuẩn Công ước Chống tra tấn và Công ước về Quyền của Người Khuyết tật.”

Nhưng việc ông Cường nói Việt Nam đã thực hiện 182, trong số 227 khuyến nghị của Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc đưa ra đầu năm 2014 không có 45 khuyến nghị quan trọng được quan tâm nhiều ở Việt Nam.

Trong số khuyến nghị này, có những đòi hỏi Việt Nam cần: đa nguyên, đa đảng, thả tù nhân chính trị, tự do ngôn luận và bỏ các điều 79, 88 và 258 của Luật hình sự vẫn thường được nhà nước sử dụng để buộc tội và bỏ tù vô cớ những người dân đòi dân chủ, tự do và quyền con người.

Bằng chứng tự biên tự diễn của Thứ trưởng Nguyễn Quốc Cường ở Geneve không đúng với những việc xảy ra ở Việt Nam qua chứng minh mới nhất với diễn văn của Đại sứ Mỹ Ted Osius tại Đại học Quốc gia Hà Nội ngày 06/03/2015.

Ông Osius được mời đến nói chuyện với 500 sinh viên và các viên chức trường này để đánh dấu kỷ niệm 20 năm bang giao Việt-Mỹ. 

Đại sứ Mỹ chia diễn văn của ông làm 3 phần: Mối quan hệ Đối tác Toàn diện giữa hai nước, tiếp theo sau chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trường Tấn Sang tháng 7/2013; hiện trạng quan hệ giữa hai nước; phương hướng phát triển mối quan hệ này trong 20 năm tới và xa hơn nữa.

Nhìn chung ông rất lạc quan với kết quả trên nhiều lĩnh vực kể từ sau cuộc họp giữa Tổng thống Barack Obama và Chủ tịch Sang tại Tòa Bạch Ốc sáng ngày 25/07/2013.

Hiện nay, mậu dịch hai nước đã đạt tới 35 tỷ dollars và, theo lời ông Osius: “Con số này sắp tiếp tục tăng thêm nữa. Hiệp định Đối tác Xuyên Thái bình dương (TPP) là một trong những ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Obama. Một khi TPP được hoàn tất, các thành viên của Hiệp định này sẽ chiếm 40% nền kinh tế toàn cầu.”

Có 12 nước bao gồm New Zealand, Brunei, Chile, Singapore, Australia, Peru, Hoa Kỳ, Malaysia, Việt Nam, Canada, Mexico và Nhật Bản sẽ là thành viên của TPP. 

Đại sứ Osius nói: “TPP là một cơ hội to lớn đối với Việt Nam. Nó thể hiện bước tiến hợp lý tiếp theo trong quá trình Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu. Hiệp định thương mại tiêu chuẩn cao này sẽ là những cơ hội hấp dẫn cho các doanh nghiệp và doanh nhân Việt Nam khi nó mở ra những xa lộ thương mại mới vì các rào cản bị dỡ bỏ.” 

Nhưng hy vọng đàm phán TPP kết thúc trong năm 2014 đã trôi qua mà không ai tiết lộ trở ngại ở đâu và tại sao?

Tuy nhiên, trong cuộc họp báo tại Sài Gòn ngày 18/01/2015, ông Osius đã lạc quan nói: “Tôi rất tự tin về TPP. Và hiện giờ tôi còn tự tin hơn nhiều so với khi tôi mới đến đây cách đây vài tháng. Chúng ta vừa có vòng đàm phán song phương tại Hà Nội và các nhà đàm phán của chúng ta đã đạt được nhiều tiến bộ. Tôi đã gặp các nhà lãnh đạo của các bạn, Chủ tịch nước, Thủ tướng, Bộ trưởng Thương mại và các nhà lãnh đạo khác và tôi tin có sự cam kết sâu sắc về việc hoàn thành đàm phán TPP với Hoa Kỳ. Tôi biết chắc rằng giới lãnh đạo Hoa Kỳ đã cam kết hoàn thành TPP. Tôi tự tin và lạc quan rằng Thượng viện Hoa Kỳ sẽ trao cho Tổng thống quyền thúc đẩy thương mại và sau một tháng ở đây, tôi cũng tự tin rằng chúng ta có thể kết thúc đàm phán để Tổng thống có thể đệ trình TPP cho Quốc hội Hoa Kỳ trong mùa xuân này. Chúng tôi hy vọng Quốc hội sẽ bỏ phiếu về TPP trong mùa hè này. Thời điểm chính xác hơi khó đoán bởi vì Quốc hội của chúng tôi sẽ tự quyết định khi nào sẽ hành động, nhưng Tổng thống muốn đệ trình TPP cho Quốc hội vào mùa xuân này. Vì vậy, tôi rất lạc quan về TPP.”

Nhưng ông Osius không thể nói thay cho Quốc hội Mỹ hiện do đảng Cộng hòa kiểm soát cả hai viện. Một số không nhỏ Nghị sĩ và Dân biểu của cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đã công khai ràng buộc Việt Nam phải cải thiện tình trạng nhân quyền để được gia nhập TPP.

Ngoài ra việc Chính phủ Việt Nam tiếp tục cấm công nhân thành lập nghiệp đoàn lao động độc lập và không cho phép tự phát đình công để bảo vệ quyền lợi cũng xung đột với lập trường của Tổng liên đoàn Lao động và Kỹ nghệ Hoa Kỳ (The American Federation of Labor and Congress of Industrial Organizations (AFL-CIO), một tổ chức có ảnh hưởng rất lớn đối với các hiệp ước thương mại của Mỹ với nước ngoài.

Từ hai năm qua, phía Việt Nam từ Chủ tịch Trương Tấn Sang đến Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đều ngỏ ý mong Hoa Kỳ chấp nhận một số tương nhượng đối với trường hợp kinh tế của Việt Nam để được thừa nhận có nền kinh tế thị trường.

Tuy nhiên, Mỹ và nhiều nước trong Liên hiệp Châu Âu và Á Châu, trong đó có Nhật Bản vẫn coi Việt Nam chưa đủ điều kiện.

Một trong số những đòi hỏi này tùy thuộc phần lớn vào việc nhà nước Việt Nam kiểm soát nền kinh tế đến mức độ nào, có chấm dứt tình trạng cạnh tranh bất bình đẳng của các Doanh nghiệp nhà nước hay không, chính sách thuế khóa, kế toán cần minh bạch và công khai như thế nào.

Ngoài ra quyền lợi và tiếng nói của người lao động sẽ được bảo vệ ra sao cũng nằm trong các tiêu chuẩn của một nền kinh tế thị trường.

Nhân quyền và Báo chí

Như vậy có ý nghĩa gì khi Đại sứ Osius công bố tại cuộc nói chuyện với sinh viên về tin Bộ trưởng Công an Trần Đại Quang sẽ “sớm sang thăm Hoa Kỳ và gặp gỡ các quan chức cao cấp Hoa Kỳ để trao đổi ý kiến về một loạt các vấn đề, trong đó có vấn đề nhân quyền.”

Ông Osius cũng phấn khởi báo tin: “Và chúng tôi vui mừng rằng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ sang thăm Hoa Kỳ trong năm nay theo lời mời của phía Hoa Kỳ. Chúng tôi tin tưởng rằng chuyến thăm đó sẽ giúp đưa mối quan hệ Đối tác Toàn diện tiến về phía trước. Chúng tôi hy vọng rằng nhịp độ các chuyến thăm cấp cao của Hoa Kỳ sang Việt Nam cũng sẽ được tiếp tục, bởi vì những chuyến thăm như vậy cũng là một phương thức để duy trì đối thoại cởi mở và thẳng thắn về những vấn đề mà chúng ta phải đối mặt.”

Tuy ông Osius không nói đến chuyến thăm Việt Nam dự trù vào tháng 11 năm 2015 của Tổng thống Obama, nhưng phía Việt Nam cũng mong như thế để đánh dấu 20 năm bang giao Việt-Mỹ (11/07/1995 - 11/07/2015).

Đáng chú ý là trong khi các sinh viên đã vỗ tay liên tiếp hoan hô nội dung diễn văn của Đại sứ Osius, trong đó có đoạn dài nói về vấn đề nhân quyền ở Việt Nam thì tất cả các báo đều được lệnh của Ban Tuyên giáo Trung ương không đăng một chữ nào.

Ngay cả hai chữ “nhân quyền” cũng bị các cơ quan chính thống cắt bỏ trong đoạn tin nói về nội dung ông Trần Đại Quang sẽ thảo thảo luận với các quan chức Mỹ.

Vậy Đại sứ Mỹ đã nói gì?

Trong diễn văn “Hai mươi năm quan hệ ngoại giao với Việt Nam và con đường phía trước” ông Ted Osius nói: “Một lĩnh vực nữa mà chúng ta đã đạt được tiến bộ và vẫn còn thấy những thách thức là trong việc thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền. Như chúng tôi đã nói, chúng tôi muốn thấy một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng, độc lập, tôn trọng pháp quyền và nhân quyền.”

Tuy ông ca ngợi: “Cuộc đối thoại nhân quyền thường niên chúng ta đã đạt được nhiều kết quả. Quốc hội Việt Nam đã bỏ phiếu nhất trí phê chuẩn Công ước chống tra tấn và Công ước về quyền của người khuyết tật... Chúng ta đã bắt đầu cùng nhau làm việc tại Liên hợp quốc - ngay cả tại Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc - mặc dù thống kê phiếu bầu của chúng ta phản ánh sự bất đồng sâu sắc về một số vấn đề quan trọng.” 

Đại sứ Mỹ cũng ghi nhận: “Việt Nam đã thả một số tù nhân lương tâm và cho phép không gian rộng lớn hơn cho tự do tôn giáo. Việt Nam cũng đã sửa đổi pháp luật để phi hình sự hóa hôn nhân đồng giới, và ủng hộ Liên hợp quốc hành động vì lợi ích của người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT--lesbian, gay, bisexual and transgender) trên toàn thế giới.”

Tuy nhiên, ngay sau đó, ông nói thẳng: “Hoa Kỳ và các nước khác đã cởi mở và minh bạch với Việt Nam về những khác biệt của chúng ta trong vấn đề nhân quyền. Chúng ta tin rằng mối quan hệ của chúng ta chỉ có thể đạt tiềm năng tối đa khi có tiến bộ rõ rệt về nhân quyền.”

Nên biết vào năm 2010, trong chuyến thăm Việt Nam, Bà Ngoại trưởng Hillary Clinton cũng đã thẳng thắn đặt điều kiện tiến bộ nhân quyền là chìa khóa tăng cường lòng tin và quan hệ ngoại giao tốt đẹp giữa hai nước.

Nhiều Nhà lập pháp Mỹ, kể cả Nghị sĩ John McCain, Chủ tịch Ủy ban Quân viện đầy quyền lực của Thượng viện Mỹ cũng đã nói Hoa Kỳ chỉ có thể cứu xét bán vũ khí sát thương cho Việt Nam khi có tiến bộ về tình trạng nhân quyền.

Vào tháng 4 năm 2014, Hoa Kỳ đã bỏ một phần lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương để giúp Việt Nam bảo vệ an ninh biển, trong khi Trung Quốc không ngớt đe dọa Việt Nam ở Biển Đông. Tuy nhiên, việc Hoa Kỳ tháo gỡ toàn diện lệnh này sẽ còn lâu dài.

Nhưng trước mắt, Đại sứ Osius lập lại quan điểm của Mỹ đòi Việt Nam phải bỏ một số điều trong Luật hình sự vì chúng cho phép nhà nước bắt người tùy tiện và giam giữ những người dân muốn bày tỏ chính kiến của mình. Ông cũng muốn Việt Nam tôn trọng quyền tự do tư tưởng và quyền thông tin của người dân.

Ông nói: “Chúng tôi tin rằng việc cải cách bộ luật dân sự và bộ luật hình sự, mở rộng các quyền tự do cá nhân - bao gồm các quyền tự do trên internet, và khuyến khích một hệ thống tư pháp độc lập là rất quan trọng đối với thành công của Việt Nam.

Và chúng tôi sẽ làm việc với Việt Nam để nâng cao trách nhiệm giải trình trước công chúng, tính minh bạch công khai (bao gồm khả năng tiếp cận thông tin), đối thoại với xã hội, và cải thiện khả năng cung cấp các dịch vụ của chính quyền.”

Các điều luật mơ hồ

Tuy ông Osius không nói nhưng có 3 điều trong Luật hình sự đã bị các Tổ chức Nhân quyền và Tôn giáo trên Thế giới tố giác Việt Nam đã vi phạm nghiêm trọng các quyền tự do căn bản của người dân.

Đó là các Điều:

Điều 79. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân 

Người nào hoạt động thành lập hoặc tham gia tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, thì bị phạt như sau:

1. Người tổ chức, người xúi dục, người hoạt động đắc lực hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình;

2. Người đồng phạm khác thì bị phạt tù từ năm năm đến mười lăm năm.

Điều 88. Tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

1. Người nào có một trong những hành vi sau đây nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười hai năm:

a) Tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân;

b) Tuyên truyền những luận điệu chiến tranh tâm lý, phao tin bịa đặt gây hoang mang trong nhân dân;

c) Làm ra, tàng trữ, lưu hành các tài liệu, văn hóa phẩm có nội dung chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ mười năm đến hai mươi năm.

Điều 258. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân 

1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.

2. Phạm tội trong trường hợp nghiêm trọng thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm.

Đặc biệt ông Osius không nói gì trong diễn văn về tình trạng đàn áp Tôn giáo có hệ thống và tinh vi vẫn diễn ra thường xuyên và nghiêm trọng ở Việt Nam. Nhưng Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc đã nhận được Báo cáo đặc biệt của phái viên Heiner Bielefeldt, người đã thăm và điều tra tại Việt Nam từ ngày 21 đến ngày 31 tháng 7 năm 2014.

Ông Bielefeldt từng lên án nhà cầm quyền Việt Nam đã tìm mọi cách để gây khó khăn cho ông và xác nhận Chính phủ Việt Nam đã có chính sách kỳ thị những cá nhân và các Tôn giáo không chịu gia nhập các Tổ chức Tồn giáo do nhà nước bảo trợ.

Như vậy, viễn ảnh bang giao Việt-Mỹ nói riêng và quan hệ giữa Việt Nam với cộng đồng thế giới nói chung sẽ đi về đâu từ nay về sau là câu hỏi phía Việt Nam phải trả lời.

Có lẽ đã đoán được chuyện gì sẽ đến nếu Lãnh đạo Việt Nam biết chọn bạn mà chơi nên ông Osius mới bảo: “Tập trung vào việc hiện đại hóa năng lực phòng thủ, Việt Nam có thể sẽ tìm đến các đối tác truyền thống của mình. Điều này có thể hiểu được. Việt Nam cần có nhiều bạn bè - nhất là ở trong một khu vực phức tạp và năng động như thế này. Tuy nhiên, Hoa Kỳ có nhiều để đề xuất nhằm tăng cường an ninh của Việt Nam trong thời gian ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Còn nhiều điều mà hai nước chúng ta có thể cùng nhau làm để duy trì hòa bình, thịnh vượng và độc lập cho Việt Nam và cho khu vực. Để làm được như vậy, cả hai bên sẽ cần phải có những quyết định táo bạo và hướng tới một tương lai mới, mặc dù chúng ta vẫn nhớ và thành tâm giải quyết lịch sử của mình. Tuy chúng ta chia sẻ một lịch sử phức tạp, tôi tin rằng chúng ta cũng chia sẻ một tương lai tươi sáng.”

Nhưng liệu Tổng Bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng có dám đưa ra “những quyết định táo bạo và hướng tới một tương lai mới” trong chuyến viếng thăm Hoa Kỳ để cứu Việt Nam ra khỏi vòng vây Trung cộng, hay cứ cúi mặt mà đi để không còn thấy Tổ quốc đâu nữa?

(03/015)

Phạm Trần