Dù tôi là người Huế và mẹ tôi cũng đã từng là bạn học với mẹ của ông Trịnh Công Sơn, có lẽ ông Trịnh Công Sơn và tôi mãi mãi chỉ là 2 phương trời cách biệt.
Tôi thích nhạc Trịnh Công Sơn từ thời còn nhỏ, nhất là những bản tình ca, tình ca cho quê hương, cho thân phận của con người Việt-Nam trong chiến tranh. Nhưng có lẽ cái tôi thích nhất là từ dòng nhạc của TCS, nhất là trong tình ca, tôi cảm nhận được những mãnh đời thật của chính mình, của bạn bè mình, chứ không phải là những hư cấu, dù ngôn ngữ ông dùng nhiều khi rất “siêu thực” mà nếu ông không tự giải thích thì chỉ “có trời” mới hiểu được. Như trong bài Mưa Hồng, một bản tình ca mà từ thời còn nhỏ cho đến nay đã 60 tuổi đời tôi vẫn thấy đúng: “cuộc đời đó có bao lâu mà hững hờ…” nhưng mãi đến nhiều năm sau khi bài nhạc được thịnh hành người ta mới hiểu(?) “Mưa Hồng” là để chỉ cảnh hoa phượng rơi trên đại lộ Lê lợi ở Huế? Một tình cờ khác là ý nghĩa của bài “Vết Lăn Trầm” mà tôi có dịp được hiểu, dù chỉ là một học sinh lớp “Đệ Lục”, trong lần trình diễn của ông tại trường Quốc Gia Âm Nhạc Huế năm 1966? Có lẻ cái siêu thực trong âm nhạc của TCS phối hợp với giọng hát nhầy nhụa, liêu trai của Khánh Ly đã trở thành một hiện tượng của thời đại – một thời của gió tanh mưa máu mà tuổi trẻ Việt-Nam chỉ còn biết thoát thân trong “Ướt Mi” của cuộc đời?
Dù là một người rất thích nhạc TCS, hầu như tôi chưa bao nói chuyện với TCS. Tôi chỉ gặp TCS 2 lần và lần nào cũng để lại cho tôi những ray rức mãi đến bây giờ. Lần đầu là một người bạn gái, chạy loạn trong mùa hè đỏ lữa 1972 vào Sài Gòn rũ tôi đi chơi cho khuây khoả. Nhưng tôi không biết đi đâu nên cuối cùng về một “building” ở đường Công Lý (của Sài Gòn củ) . Tại đây tôi gặp TCS cùng với Bửu Ý và một vài người khác đang chơi Mạc Chược trong đại sảnh. Có lẻ lúc tôi đến là vào lúc nghỉ giải lao(?) nên gặp TCS đang nhấp nháp một ly trà trong phong cách rất là “trà đạo” của Nhật Bổn, thỉnh thoảng gỏ vài nốt nhạc trên cây đàn Grand Piano… Trở về, tôi có diễn tả cảm nghỉ của mình với một người bạn thân, về sự khác biệt giữa tác phẩm và tác giả thì bị mắng (yêu) cho một trận: ” mày không thể so sánh khuôn mặt của một người đang mặc một bộ “complet” trong ngày lảnh thưởng và cùng khuôn mặt đó lúc đi vệ sinh…”
Lần thứ hai và cũng là lần cuối cùng, hình như là vào ngày 26 tháng 3 1975…. 3 ngày trước khi Đà-Nẵng thất thủ! Tôi đến gặp một người anh bà con bên ngoại, là Trưởng Ty Công Chánh Thừa Thiên, một mạnh thường quân, giao thiệp rất rộng, dĩ nhiên là với cả Hàng Không Việt-Nam…. Về sau tôi mới biết người anh họ của tôi và TCS trở thành bạn âm nhạc có lẻ cũng vì anh tôi là một tay vĩ cầm có “trình độ”?. Tôi chỉ chào anh tôi thôi nhưng TCS đã nói trước là ông có rất nhiều bạn bè, kể cả vị đại tá chỉ huy ở phi trường… tại sao phải giải thích với tôi? – nhưng quả nhiên chỉ 2 ngày sau, TCS biến mất ở Đà Nẵng – trong một bối cảnh bàng hoàng của hàng trăm ngàn người, kể cả quân nhân, không biết phải làm gì!. Ngày 30 tháng 4 1974, TCS lên đài phát thanh Sài Gòn, vội vã quên cả cây đàn để chỉ hát không và kêu gọi người Việt-Nam ở lại xây dựng quê hương…
Những ai, nhất là giới văn nghệ sĩ sống ở miền Nam sau 30 tháng 4 1975 đều có thể xác định vai trò của TCS trong chế độ mới. Là một người dạy kèm (Tutor) cho gia đình một bà chủ quán thịt trừng ở Ngã Năm Cọng Hòa, tôi tình cờ đọc được một bài hát cho thiếu nhi ký tên TCS với câu kết: “đất nước ta vinh quang vì từ đây đã có bác Hồ…” mà tiếc cho cái nhân cách của một nghệ sĩ tài ba này.
Hiểu về Trịnh Công Sơn thì có lẻ không ai hơn được Họa Sĩ Trịnh Cung – một người hâm mộ Trịnh Công Sơn đến độ đổi cả họ của mình để lấy họ Trịnh? Người Họa Sĩ này đã nói như thế nào về nhạc sĩ TCS?
Tháng Tư lại trở về. Quá khứ không phải chỉ là những kỹ niệm mà phải là những bài học cho hiện tại và tương lai. Trong bối cảnh của một cuộc chiến mà chỉ có thắng hay thua thì TCS đã đóng một vai trò gì để nhà văn Trần Mạnh Hảo đưa vào “bất tử”? Còn như chỉ khu trú trong lãnh vực tình ca như nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn đã nói thay cho Ngô thuỵ Miên : “chiến tranh rồi cũng có lúc tàn, chỉ có tình yêu là tồn tại mãi mãi ” thì ai là người chịu chết cho Ngô Thụy Miên ngồi đó để viết tình ca?
Trịnh Công Sơn có phải là cộng sản nằm vùng hay không đối với tôi không còn quan trọng nữa, nhất là khi ông đã chết. Trong cuộc đấu tranh cho tự do và nhân quyền hôm nay, để xác định một người là CS hay không theo tôi không quan trọng mà quan trọng hơn là phải nhìn cho ra những hành động nào có lợi hay yễm trợ cho CS, dù vô tình hay cố ý. Những người như Nguyễn Cao Kỳ, Pham Duy, G.S Vũ Quốc Thúc và một số người khác không bao giờ là những người CS và tập đoàn lãnh đạo CSVN cũng không bao giờ nhìn nhận họ là những “đồng chí” của mình. Nhưng những gì họ làm rõ ràng đã có những sức công phá gấp bội lần những người cộng sản chính thức lộ diện.
Tháng rồi tôi có người bạn về Việt-Nam làm việc “thiện nguyện”, ông có ghé qua Huế và gởi cho tôi ảnh chụp một con đường nhỏ ở thành phố này đã được đặt tên “Trịnh Công Sơn”. Nhà cầm quyền cộng sản Việt-Nam cuối cùng đã trả ơn ông. Nếu không có gì thay đổi thì tên ông sẽ sống mãi. Ông sẽ “bất tử” như nhà văn Trần Mạnh Hảo đã nhận định. Trịnh Công Sơn có thể đã mãn nguyện trong giấc ngũ ngàn thu vì một giấc mộng “thiên tài” đã thành đạt? Trong lịch sữ loài người cũng có rất nhiều người bất tử – như Cesar, Victor Hugo, Mussolini, Beethoven, Stalin, Mao Trạch Đông, Tào Tháo… dù rằng mỗi người cống hiến cho loài người những giá trị khác nhau. Trong cuộc chiến vì độc lập và tự do cho miền Nam Việt-Nam - và để bảo vệ những người dân vô tội được sống an lành mà Trịnh Công Sơn là một người trong số đó thì ông đã đóng góp được gì ? Có những con người khác ông, không có tài như ông và không thiết tha để được như ông mà vẫn dễ dàng “bất tử” như anh em Hoàng Phủ Ngọc Phan – Hoàng Phủ Ngọc Tường, Trịnh Đắc Xuân thì hy sinh cho cái gía bất tử của ông có phải là quá phung phí?
Võ Trang
April 6 2012
No comments:
Post a Comment