Cuộc
bầu cử ở Miến Điện vừa kết thúc. Bà Aung Suu Kyi và Đảng của bà đã
thắng 43 trên 44 ghế. Mặc dầu đây chỉ là cuộc bầu cử bán phần và chỉ là
« Có tự do một cách tương đối « như chính bà tuyên bố ; nhưng
như tôi và nhiều người nghĩ rằng Miến điện đã thực sự bước vào một tiến
trình dân chủ và phát triển mạnh mẽ, hài hòa, khác với một số nưoơc
khác, phát triển nhưng không hài hòa, ở mức độ quốc nội cũng như quốc
tế.
Trong bài trước (1), tôi đã nói đến tiến
trình dân chủ hóa, trong bài này, tôi xin nói đến tiến trình phát triển
kinh tế và xã hội. Ở đây tôi nhấn mạnh đến 2 chữ hài hòa.
Để nói đến tiến trình phát triển kinh tế
xã hội mạnh và hài hòa, người ta không thể không nói đến Adam Smith,
người được coi là nhà tư tưởng kinh tế lớn nhất thế giới, và gần đây,
đến nhà kinh tế người Anh, gốc Ấn độ, đoạt giải Nobel kinh tế năm 1997,
nhờ vào công trình nghiên cứu của ông về hiện tượng kém phát triển của
các nước Á Phi, Nam Mỹ trong suốt thế kỷ thứ 20.
Adam Smith (1723 – 1790), con một người
công chức, gốc người Ecosse, Anh quốc, sinh năm 1723 tại Kirkcaldy, theo
học trường Glasgow, rồi trường Oxford. Sau đó ông trở về Glasgow dậy
luận lý học, và 2 năm sau trở thành giáo sư triết, đạo đức học tại
trường này cho tới khi ông từ chức năm 1764, và trở thành gia sư (
précepteur) cho công tước ( le duc) Buccleuch.
Từ đó ông có dịp đi du lịch, viếng thăm
Pháp và Genève, để gặp gỡ những triết gia và kinh tế gia Âu châu, đặc
biệt là Pháp như François Quesnay, trường Phái Trọng Nông, Voltaire, nhà
tư tưởng đấu tranh cho dân chủ Pháp, nổi tiếng qua câu : « Tôi biết
rằng ý kiến của anh khác của tôi, nhưng tôi vẫn đấu tranh để anh có thể
phát biểu ý kiến của anh. »
Nên nhớ lúc đó ở Âu châu nói chung và
nước Pháp nói riêng đang thịnh hành tư tưởng kinh tế của 2 trường phái,
trường phái Trọng Nông của Quesnay, nhưng cũng có trường phái Trọng
Thương, mà một trong những người cổ võ chính là Jean Baptiste Colbert (
1619-1683), chủ trương cần phải đẩy mạnh thương mại, sự giầu có của một
quốc gia đến từ thương mại bằng cách xuất cảng nhiều, nhập cảng ít, và
dựa trên kỹ nghệ hóa.
Trường phái Trọng Nông, mà người đại
diện là François Quesnay ( 1694-1774), qua 2 bài báo trong Bách Khoa tự
điển, « Fermier » ( Người chủ trại) và « Grains « ( Hạt Giống), cho
rằng chỉ có người nông dân mới sản xuất thực sự và sự giầu có của một
quốc gia là dựa trên canh nông. Mặc dầu ông cũng chủ trương tự do và cần
có thương mại.
Có người nói không sai là chính trong
thời gian du lịch Âu châu lục địa này, nhất là sứ Pháp, mà Adam Smith
suy nghĩ về tư tưởng của 2 trường phái kinh tế trên và thai nghén quyển
sách Nghiên cứu về Bản chất và nguyên do sự giàu có của các dân tộc.
Nghề nghiệp giáo sư của ông đã giúp ông
hoàn thành 2 tác phẩm nổi tiếng : « La Théorie des sentiments moraux » (
Lý thuyết về tình cảm đạo đức), xuất bản năm 1759, và « Recherches sur
la nature et les causes de la richesse des nations « ( Những Nghiên cứu
về bản chất và những nguyên do của sự giàu có của các dân tộc), xuất
bản năm 1776.
Chúng ta nên nhớ rằng, trước khi là kinh
tế gia, Adam Smith là triết gia về luận lý (Logique) và đạo đức
(Morale). Chính cái nhìn về đạo đức, thế giáo ( Ethique) và luật pháp (
Juridique) đã soi sáng cái nhìn về kinh tế và chính trị sau này của ông.
Người ta chỉ thường nhắc đế quyển sách
Nghiên cứu về bản chất và nguyên do sự giàu có của các dân tộc, mà quên
đi quyển Lý thuyết về tình cảm đạo đức.
Đạo đức mà Adam Smith chủ trương rất là
giản tiện, dựa trên một câu châm ngôn của tây phương « Ne fais pas à
autrui ce que tu ne veux pas qu’il te soit fait », chùng với một câu
châm ngôn đông phương « Kỷ sở bất dục vật thi ư nhân », (Đừng làm cho
người khác cái gì mà anh không muốn họ làm cho anh). Cả 2 câu này được
những người làm ra bản Tuyên Ngôn Quốc tế nhân quyền năm 1948 lấy làm
kim chỉ nam cho việc soạn thảo.
Nên những luận điệu bảo rằng nhân quyền là sản phẩm của tây phương, đông phương không cần, chỉ là ngụy biện.
Luận điệu này nó đã trở nên trâng tráo,
vô liêm sĩ với những trí thức và lãnh đạo cộng sản, vì trước đó họ hô
hào thế giới đại đồng, bênh vực tính chất toàn cầu, vì họ nghĩ rằng lý
thuyết của Marx là khoa học, thực tế chẳng khoa học gì, và đã thất bại
trong việc áp dụng. Ngày nay để bảo vệ chế độ cộng sản lỗi thời, thì họ
lại hô hào tính chất đặc thù đông phương. (1)
Có thể nói cái nhìn kinh tế của Adam
Smith là một cái nhìn triết trung, tổng hợp. Ông không cho rằng chỉ có
nông nghiệp mới sản xuất hay chỉ có thương mại mới mang lại sự giàu có
cho quốc gia, mà ông cho rằng phải có sự phân công ( répartition du
travail), ai có khả năng nào thì làm việc đó, sau rồi trao đổi.
Nhưng sự trao đổi phải dựa trên căn bản
đạo đức, nếu không, con người sẽ tìm cách gian dối, lừa đảo, trong việc
trao đổi. Đạo đức trong việc trao đổi đây dựa trên câu châm ngôn đông
tây như trên vừa nói.
Thực ra thì việc này ở Việt Nam chúng ta
cũng thường nhắc tới, cũng qua câu châm ngôn : « Khôn ngoan chẳng lọ
thực thà ; lường thưng, tráo đấu chẳng qua đong đầy « ( Thưng và đấu
đây là 2 đơn vị đo lường).
Adam Smith được coi là người lập ra
trường phái Kinh tế tự do hay còn được gọi là trường phái Cổ điển, theo
đó có một bàn tay vô hình điều khiển kinh tế trên thị trường theo khuynh
hướng cung cầu, mà giá cả được định theo sự gặp gỡ giữa cung tức người
sản xuất và cầu tức người tiêu thụ. Nếu trên thị trường, cung mà nhiều,
thì giá sẽ rẻ ; một khi giá rẻ, thì người dân sẽ mua nhiều, đến lúc hàng
khan hiếm, giá tăng.
Phần bàn về « Hệ thống tự do tự nhiên và
công bằng « , trong quyển Nghiên cứu về bản chất và nguyên do sự giàu
có, ông tìm cách chứng minh rằng sự cạnh tranh và sự tìm kiếm lợi nhuận
cá nhân sẽ tạo ra một trật tự hài hòa « ordre social harmonieux « mang
đến sư tăng trưởng kinh tế, cùng tính chất hữu hiệu của kinh tế, đưa
đến khuynh hướng giá rẻ, lợi luận giảm, có lợi cho xã hội và mọi người.
Tuy nhiên ông cũng không quên bàn về vai
trò của nhà nước, theo ông thì đừng quá can thiệp và kinh tế, vào thị
trường, vì kinh tế về thị trường có khuynh hướng tự điều chỉnh « auto –
régulateur « . Nhà nước chỉ nên hướng dẫn, chứ không nên áp đặt, và nên
chú trọng vào việc giáo dục, chỉ can thiệp khi nào cần.
Đây cũng là quan điểm của những nhà kinh
tế Tân Cổ điển, mà tiêu biểu là John M. Keynes, bắt nguồn từ chỉ trích
rằng Adam Smith đã quá tin vào thị trường, và tôi cũng đã có dịp nói
trong bài trước. (1)
Một người gần chúng ta hơn, đó là nhà
kinh tế người Anh, gốc Ấn Độ, giải Nobel Kinh tế năm 1997, nhờ công
trình nghiên cứu về những nước chậm tiến Á Phi Nam Mỹ. Ông viết :
« Kinh nghiệm của thế kỷ qua ( thế kỷ
20) cho chúng ta thấy các nước chậm tiến Á Phi Nam Mỹ, ít là nạn nhân
của thiên tai hay của những sức mạnh bên ngoài, mà chính là nạn nhân của
những chế độ độc tài từ tả qua hữu, từ độc tài gia tộc quân phiệt, phát
xít, đến độc tài đảng. Những thế lực này đã coi tài sản của quốc gia
dân tộc như chính tài sản của riêng mình, riêng gia đình, chủng tộc, tập
đoàn, đảng phái của mình. »
Theo ông, nước Tàu của Mao trạch Đông,
nếu có dân chủ, thì không xẩy ra nạn đói năm 1958 – 60, hay ít ra không
đến nỗi cả bao chục triệu người chết, vì có sự lưu chuyển thông tin,
trong dân, trên báo chí và từ dưới lên trên, khiến cho cấp trên có thể
đối phó, thay vì dưới chế độ độc tài, chỉ có những bản tường trình, báo
cáo láo, đến khi nạn đói xẩy ra, mới lo cứu chữa, thì đã quá muộn.
Ông cho rằng sẽ không có phát triển, nhất là phát triển hài hòa, nếu không có dân chủ.
Ngoài công trình nghiên cứu về chậm tiến,
ông còn viết quyển sách mang tựa đề Kinh tế là một khoa học đạo đức
« L’Economie est une science morale « ( Nhà xuất bản La Poche –
Paris), ông nhấn mạnh đến vai trò đạo đức trong kinh tế.
Trong khuôn khổ bài này, tôi không thể đi
sâu vào chi tiết, nhưng 2 tác giả nổi tiếng trên, ông Adam Smith và
Amartya Senn, với 2 quyển sách Lý thuyết về tình cảm đạo đức và Kinh tế
là một khoa học đạo đức, cũng đủ để cho ta thấy rõ 2 tác giả và cũng là 2
nhà kinh tế, đã rất quan tâm về đạo đức trong việc làm kinh tế.
Từ những nhận xét trên, chúng ta có thể
đưa ra một số nguyên tắc về sự phát triển kinh tế một cách hài hòa. Ở
đây tôi nhấn mạnh trên chữ hài hòa.
Nền kinh tế phải dựa trên một căn bản đạo đức, nếu không thì sẽ đi đến sự hỗn loạn, cạnh tranh rừng rú.
Kinh tế phải được thực hiện dưới một chế
độ dân chủ, nếu không thì sẽ đi đến chỗ tham nhũng, hối lộ, kinh tế chỉ
mang lại lợi ích cho một nhóm thiểu số là kẻ cầm quyền.
Một khi có đạo đức, có dân chủ rồi, thì
sẽ có được niềm tin của những người sống dưới quốc gia đó, rồi tạo được
niềm tin của những nước ngoài và từ đó có sự giúp đỡ và đầu tư từ nước
ngoài, để tiếp sức cho sự phát triển.
Từ những nguyên tắc đó, chúng ta quan sát
Miến Điện hiện nay, và một câu hỏi được đặt ra : « Miến điện hiện nay
đã hội đủ những điều kiện để có một nền kinh tế phát triển hài hòa
không ? «
Câu trả lời của tôi là một cách tương đối
Miến điện có thể và đã bắt đầu tiến trình phát triển kinh tế hài hòa,
vì những lý do sau :
Miến điện, đại đa số dân là đi theo đạo
Phật, ngay cả giới quân sự cầm quyền, và từ đó họ hành động « Trên còn
có Trời, dưới còn có đất « , họ còn nghĩ « Gieo gió thì gặt bão « «
Trồng cây nào, thì ăn quả đó « , trồng cây đắng, thì ăn trái đắng, nên
xã hội Miến Điện còn có một trật tự đạo đức tối thiểu, khác hẳn với
những chế độ độc tài cộng sản, nhất là giới lãnh đạo, không tin Trời,
chẳng tin Phật, hành động bất cứ chuyện gì miễn sao có lợi cho bản thân,
và có lợi cho đảng đoàn.
Miến Điện cũng đã tương đối bắt đầu tiến
trình dân chủ qua cuộc bầu cử bán phần vừa qua, và mới cách mấy ngày hôm
nay, ông Tổng Thống Miến đã ra lệnh phá giá đồng bạc Kyat Miến, theo
giá chợ đen, là một Đô la giá hơn 800 Kyats, thay vì giá chính thức, chỉ
có hơn 6 Kyats. Hiện tượng không phá giá đồng bạc chỉ có lợi cho những
hãng xưởng quốc doanh, cán bộ, con ông cháu cha, có thể đổi giá chính
thức, còn dân đen và kinh tế tư nhân thì phải đổi giá chợ đen. Thêm vào
đó, ông Bộ trưởng Thông tin đã họp báo, công bố chính thức bãi bỏ tất cả
hạn chế, cấm đoán tự do ngôn luận, không còn phải đi theo « Lề phải
« , như ở Việt Nam.
Miến Điện là một nước giàu có về tài nguyên, có nhiều mỏ quí và tình hình thế giới đang thuận lợi cho Miến Điện.
Về vấn đề phát triển, thì có người đưa ra
câu hỏi : Tại sao ở Việt Nam và Trung cộng không có đạo đức, không có
dân chủ, mà vẫn phát triển.
Tôi không phủ nhận điều này. Nhưng đây là một phát triển không hài hòa, ở mức độ quốc nội cũng như quốc tế.
Chúng ta thấy ở Trung Cộng và ở Việt Nam,
mặc dầu có phát triển, nhưng mức độ chênh lệch giàu nghèo ở vào hàng
đầu thế giới. Và vì không có đạo đức kiểu câu nói của Đặng tiểu Bình «
Mèo trắng hay mèo đen không cần biết, chỉ biết là nó bắt chuột hay
không« hoặc « Làm giàu là quang vinh « , không nói đến làm giàu thế
nào để không hại tới đạo đức. Vì vậy ở Tàu cũng như ở Việt nam mới có
cảnh một em bé bị xe cán, trước sự lãnh đạm của mọi người, tệ hơn nữa là
những xe sau còn cán thêm để chạy qua (ở Tàu) ; cảnh trong một chiếc xe
đò nọ, có một em bé bị ngộp thở vì xe đông, người phụ tài xế đã quảng
em bé xuống đường và đuổi người bố xuống xe, cũng trước sự thờ ơ của mọi
người (ở Việt Nam).
Có phát triển, nhưng là sự phát triển
không hài hòa, chính phủ đã hi sinh nông thôn cho thành thị, chủ trương
kỹ nghệ hóa một cách man dại, làm cho 80% sông ngòi Việt Nam và Trung
cộng bị ô nhiễm. Thêm vao đó, mặc dầu lúc nào cũng tuyên truyền và rêu
rao rằng đảng cộng sản là đảng của thợ thuyền và của nông dân, nhưng
nông dân và thợ thuyền ở 2 nước này bị bóc lột đến tận xương tủy, không
những bởi những chủ da trắng, từ nước ngoài, bị quyến rũ bởi chính sách
kềm hãm lương thợ, để thu hút đầu tư, mà bởi ngay những ông chủ đỏ,
những người mới giàu, nhờ hối lộ tham nhũng, vì không có dân chủ.
Nhiều người cứ nói là tôi hay nói xấu
cộng sản, nhưng tôi chỉ nói lên sự thật, nhiều khi chỉ nhắc lại cái gì
chính người lãnh đạo cộng sản nói. Như câu của ông Gorbatchev : « Cộng
sản chỉ biết truyên truyền và nói láo « hay câu của ông Yakolek, Ủy
viên trong bộ chính trị Liên sô trước đây : « Cộng sản là loài sâu bọ.
Con mới đẻ nằm lên xác con già. Con già đè lên xác con trẻ. Nhưng trong
đó có con khỏe nhất, leo lên chỗ cao nhất. Tuy nhiên để leo lên chỗ này,
thì nó phải dẵm lên xác không biết bao con khác ».
Và gần đây, lời tuyên bố của ông Tập cận
Bình, nhân vật thứ nhì trong đảng, sắp lên nhân vật thứ nhất : « Đảng
cộng sản là nơi qui tụ những thành phần thối nát, dơ bẩn, vô trách nhiệm
và ích kỷ nhất. »
Hỏi rằng một đảng tự nhận là đại diện cho
thợ thuyền, cho toàn dân, mà như vậy ; và trên thực tế lại nắm toàn
quyền, thì làm sao có được sự phát triển hài hòa.
Đó là về phía quốc nội.
Về phía quốc ngoại, thì như ông Obama tuyên bố : « Trung cộng đã không hành xử như một cường quốc có trách nhiệm. »
Thực vậy, kinh tế Trung cộng phát triển
là nhờ vào xuất cảng, chiếm hơn 1/3 tổng sản lượng quốc gia. Nhưng xuất
cảng được là nhờ chính sách kềm kẹp lương bổng thợ thuyền như vừa nói,
là nhờ chính sách tiền tệ, luôn kềm hãm đồng Nhân dân tệ rẻ hơn đồng Đô
la từ 15 tới 20 % theo giá thị trường. Cộng thêm vào đó là sao chép trái
phép, không tôn trọng bản quyền, làm hàng giả, hay làm hàng dối, miễn
là có tiền, kiểu « Mèo trắng mèo đen không cần biết « , như sự kiện làm
sữa có chứa chất Mélanine, không những đầu độc cả trăm ngàn trẻ em ở
Trung cộng, mà cả ở thế giới.
Trở về Miến điện, thì tiến trình dân chủ
và phát triển đã bắt đầu, mặc dầu còn mong manh, vì 2 người chính trong
tiến trình này là ông Tổng thống Thein Sein và bà Aung San Suu Kyi, 2
người này sức khỏe « Rất mong manh « , như lời tiết lộ của báo chí. Và
những người theo trường phái lịch sử « Anh hùng làm nên lịch sử « , thì
sợ rằng 2 người này mà chết đi, thì tiến trình bị ngưng. Nhưng cũng có
người theo trường phái « Lịch sử làm nên anh hùng « , có nghĩa là hoàn
cảnh, lòng dân làm ra anh hùng. Dù 2 người trên không còn đi nữa nhưng
tiến trình dân chủ và phát triển vẫn tiếp tục ở Miến Điện.
Thực ra thì lịch sử là một khoa học nhân
văn, nguyên do và hậu quả không thể phân biệt rõ ràng, nhiều khi nguyên
do trở thành hậu quả, và hậu quả trở thành nguyên do, tương tác lẫn
nhau.
Công nhận là tiến trình dân chủ và phát
triển hài hòa ở Miến Điện mới bắt đầu và còn mong manh. Nhưng dầu sao
cũng là một sự bắt đầu tốt, đáng khích lệ, tin cậy và noi theo.
Paris ngày 08/04/20012
Chu chi Nam
(1)
Xin xem thêm những bài về Phê bình lý thuyết cộng sản, về Trung cộng và
Miến Điện, trên http://perso.orange.fr/chuchinam/
No comments:
Post a Comment